F I z I k a o’quv qo’llanma


  Yupqa plastinkalardagi intenferensiya. Nyuton halqalari



Download 10,16 Mb.
Pdf ko'rish
bet196/303
Sana06.08.2021
Hajmi10,16 Mb.
#140212
1   ...   192   193   194   195   196   197   198   199   ...   303
Bog'liq
FIZIKA (Oquv qollanma)

 

 23.6  Yupqa plastinkalardagi intenferensiya. Nyuton halqalari 

Bu  plastinkaning  ustki  va  ostki  tekisliklari  o’zaro  parallel.  Qalinligi  d  ga 

teng.  Plastinkaga  biror  i  burchak 

ostida  parallel  nurlar,  ya’ni  yassi 

yorug’lik  to’lqin  tushayotgan  bo’lsin. 

Bu 


nurlardan 

xayolan 


ikkitasini 

(rasmda  1  va  2  deb  belgilangan) 

ajratib, 

ular 


haqida 

mulohaza 

yuritamiz. 

Nurlarga 

perpendikulyar 

ravishda o’tkazilgan  AB tekislik 

 

 

 



23.9-rasm 


 

319 


yassi  yorug’lik  to’lqinning  frontidir.  Bu  tekislikka  etib  kelgan  vaqtda  1  va    2 

nurlarning  fazalar  farqi  



∆  = 

1

 - 

2

 

va  yo’llar  farqi    =  0  bo’ladi.  (23.9-rasm)  A  nuqtaga  tushayotgan  1  nur  qisman 

qaytadi  (23.9-rasmda  1   deb  belgilangan),  qisman  sinib  AD  yo’nalishda  davom 

etadi.  Singan  nur  plastinkaning  ostki  tekisligigacha  yetib  borgach,  qisman  sinib 

plastinkadan  havoga  chiqadi.  Boshqa  qismi  esa  DC  yo’nalishda  plastinka  ichiga 

qaytadi.  Qaytgan  bu  nur  plastinkaning  ustki  tekisligidan  qisman  qaytadi,  qisman 

sinib  havoga  chiqadi  (nurning bu qismi 1  deb belgilangan). Lekin C nuqtaga yassi 

yorug’lik  to’lqinning  2  nuri  ham  tushadi.  2  nurning  plastinka  ustki  tekisligidan 

qaytgan  qismi  (rasmda  2   deb  belgilangan)  va  1   nur  interferensiyalashadi,  chunki 

plastinkaning  ustki  va  ostki  tekisliklaridan  qaytgan  bu  nurlar  o’zaro  kogerentdir. 

Agar  plastinka 

0

  to’lqin  uzunligi  monoxromatik  nurlar  bilan  yoritilayotgan  bo’lsa, 



C  nuqtadagi  yorug’lik  intensivligi  1  va  2  nurlar  uchrashguncha  bosib  o’tgan 

yo’llarining  farqiga  bog’liq  bo’ladi.  1  nur  ADC  yo’lni,  2  nur  esa  BS  yo’lni  bosib 

utadi.  Lekin  yo’llar  farqi  bu  ikki  yo’lning  geometrik  ayirmasiga  teng  deb 

bo’lmaydi.  Buning  sababi  shundaki,  1  nur  sindirish  ko’rsatkichi  n  bo’lgan 

plastinka  ichidagi,  2  nur  esa vakuumdagi yo’llarni bosib utadi. Shuning uchun 1 va 

2  nurlarning  geometrik  yo’llar  farqini  emas,  balki  optik  yo’llar  farqini  hisoblash 

kerak. U holda, avval  optik yo’l uzunligi  deb ataluvchi tushuncha bilan  tanishaylik.   

Yorug’lik  to’lqin  sindirish  ko’rsatkichi  n  bo’lgan  muhitda  vakuumdagiga 

nisbatan  n  marta  kichik  tezlik  bilan  (

n

c

v

)  bilan  tarqaladi.  Shuning  uchun 

vakuumda  yorug’lik  to’lqin  biror  chekli  vaqt  davomida  muhitdagiga  nisbatan  n 

marta  uzunroq  yo’lni  bosib  uta  oladi.  Bu  yo’l  uzunligini  optik  yo’l  uzunligi  deb 

atash  odat  bo’lgan.  Boshqacha  qilib  aytganda,  optik  yo’l  uzunligi  -  sindirish 

ko’rsatkichi n bo’lgan muhitda yorug’lik to’lqin biror masofani bosib o’tishi uchun 

ketgan  vaqt  davomida  yorug’lik  vakuumda  qanday  yo’lni  bosib  o’tishi 

mumkinligini  ko’rsatuvchi kattalikdir.   




 

320 


Bundan  tashkari,  yorug’lik  to’lqin  optik  zichligi  kichikroq  mxit  bilan  optik 

zichligi  kattaroq  muhit  chegarasidan  qaytganda  uning  fazasi 

  ga  o’zgaradi. 

Bunday  holat  muhokama  kilinayotgan  misolda  2  nurning  C  nuqtadan  qaytishida 

sodir  bo’ladi.  buni  hisobga  olish  uchun  yo’llar  farqini  hisoblayotganda    ga 

yorug’likning  vakuumdagi  yarim  to’lqin uzunligi  kushish yoxud ayirish  kerak.  

Natijada  1 va 2 nurlarning  C nuqtadagi optik yo’llar  farqi  

                                      

2

0

)



(


Download 10,16 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   192   193   194   195   196   197   198   199   ...   303




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish