F. I. Salomova Bilim sohasi: 500000 – “Ijtimoiy ta’minot va sog’liqni saqlash” Ta’lim sohasi: 510000 – “Sog’liqni saqlash”

Kimyoviy moddalarning yuqlari

 

orqali kelib chiqadigan ovqatdan 

zaharlanish 

Qo’rg’oshin birikmalari surunkali zaharlanishlarni keltirib chiqaradi, bunday 

holat  sifati  yomon  idishlarda  murabbo,  tuzlangan,  marinadlangan  mahsulotlari, 

umumiy  holsizlanish,  bosh  og’rishi,  bosh  aylanishi,  og’izda  bemaza  ta’m, 

keyinchalik oyoq-qo’llarda qaltirash, ishtahaning yo’qolishi, ozib ketish, ich ketish, 

anemiya, qo’rg’oshinli kolikalar kuzatiladi.  

Mis birikmalari odatda o’tkir zaharlanishlarni keltirib chiqarib oshqozonning 

shilliq  qavatini  shikastlaydi.  Bemorda  2-3  soatdan  so’ng  (ovqat  iste’molidan 

keyin),  agar  mis  birikmalari  ko’proq  bo’lsa  bir  necha  daqiqadan  keyin  qorinda 

og’riq,  qusish,  ich  ketish  belgilari  bo’ladi.  Og’izda  metall  ta’mi  paydo  bo’ladi. 

Buni  oldini  olish  uchun  idish  zirxlarida  mis,  qo’rg’oshin,  rux  birikmalari  bor 

bo’lganida bu idishlarda ovqat mahsulotlarini saqlash qat’iyan man etiladi. 

Pestitsidlardan  zaharlanish  –  olib  borilgan  tekshirishlarning  ko’rsatishicha 

organizmga pestitsidlarning tushishi asosan ovqat mahsulotlari orqali sodir bo’ladi. 

Ko’pincha  surunkali  zaharlanishlar  qayd  qilinadi.  Xlor  organik  birikmalarining 

(XOB)  organizmga  ta’siri  birinchi  navbatda  MNSning  jarohatlanishi  bilan 

kuzatiladi,  keyinchalik  parenximatoz  organlar,  endokrin  sistema,  yurak-tomir 

sistemasi  jarohatlanadi.  O’tkir  zaharlanishlarda  nerv  sistemasining  jarohatlanish 

belgilari,  surunkali  zaharlanishlarda  esa  parenximatoz  organlar  (jigar,  buyrak) 

jarohatlanadi.  

Fosfor  organik  birikmalarning  (FOB)  ta’siri  mexanizmi  asosida  esteraza 

fermentlarining  aktivligining  pasayishi  kuzatiladi,  ayniqsa  xolinesteraza  fermenti.

 

FOBlar  bilan  zaharlanganlarda  qusish,  qorin  sohasida  og’riq,  ich  ketish,  ko’zdan 

yosh  oqish,  keyinchalik  esa  MNS  jarohatlanish  belgilari  yuzaga  keladi: 

bezovtalanish,  qo’rquv,  bosh  aylanish,  qo’l  va  butun  badanning  qaltirashi,  ayrim 

karbamin kislota guruhiga kiruvchi (baygon, sevin, betanol) pestitsidlar oksidlanish 

jarayoni bo’lgan, nuklein kislotasi almashuvini izdan chiqaradi. 

---

 

102 

 

Simob  organik  birikmalar  (SOB)  N-guruhi  fermentlarini  bloklaydi, 

kapillyartoksik  va  allergenlik  xususiyatlarini  namoyon  qiladi.  Oldini  olish 

choralariga  kumulyativlik  xusisiyatiga  ega  bo’lgan  barcha  turdagi  pestitsidlarini 

atrof muhit umuman bo’lmasligiga erishishni talab etadi.