F. I. Salomova Bilim sohasi: 500000 – “Ijtimoiy ta’minot va sog’liqni saqlash” Ta’lim sohasi: 510000 – “Sog’liqni saqlash”

Jismoniy mehnatni tekshirish usullari. 

 

Odamning  ishlab  chiqarishga  doir  faoliyati  organizmning  organ  va 

sistemalarining yangi ish bosqichiga o’tishi bilan bog’liq bo’lib, mehnatni bajarish 

imkoniyatini ta’minlaydi. Bunda asosiy fiziologik siljishlar nerv sistemasi, yurak-

tomir    va  nafas  olish  sistemalari  tomonidan  kuzatiladi.  Bundan  tashqari  qonning 

tarkibi, tuz va suv almashinuvi ham o’zgarishi mumkin. Siljishlarning

 

darajasi va 

bosqichi jismoniy mehnatning turi va jadalligiga qarab o’zgarishi mumkin.      

 

 

Mehnatni bajarishga organizmning reaktsiyasini tekshirish 

 

Puls  tezligini  odatda  oddiy  palpatsiya  usuli  orqali  aniqlash  mumkin  va  uni 

bilak  arteriyasida  aniqlanadi.  Ishlab  chiqarish  muhitida  mehnatni  bajarish 

jarayonida puls tezligini pulsotaxometr asbobi orqali aniqlash mumkin. Asbobning 

ishlash  printsipi  –  bilakka  yoki  quloq  solinchagiga  maxsus  uzatkichlar 

mahkamlanib,  ular  fotoelementlardan  iborat  bo’ladi.  Elektr  impulsi  asbob 

shkalasiga  uzatiladi,  u  orqali  minutiga  30  dan  250  martagacha  bo’lgan  puls 

chastotasi hisoblanadi. Tekshiriluvchi asbobdan 2,5m uzoqlikda bo’lishi mumkin. 

---

 

466 

 

Arterial  bosim    tonometr  asbobi  yordamida  aniqlanadi.  Uzoq  muddatli  jismoniy 

mehnatlarni  bajarish  sharoitida  organizmning  funktsional  holatini  ortastatik 

namuna orqali baholanadi. Bu tekshirish orqali puls va arterial bosimni o’lchashga 

qaraganda  organizmning  reaktsiyasini  to’liqroq  baholashga  imkon  beradi.  

 

Ortastatik  namunaning  mazmuni  shundan  iboratki,  unda  tekshiriluvchining 

pulsi, arterial bosimi va nafas tezligini o’lchash ishchining o’tirgan holatida, so’ng 

vertikal holga o’tishi bilan o’lchanadi. Organizmning normal reaktsiyasi bo’yicha 

bu  ko’rsatkichlar  tananing  holatini  o’zgartirilishi  bilan  o’zgarmasligi  kerak. 

Organizmning funktsional sistemalari o’zgargan hollarda ya’ni toliqish holatlarida, 

puls va nafas olish tezlashadi, diastolik bosim pasayadi.  Nafas 

olish 

tezligini 

ko’krak qafasi ekskursiyasiga qarab aniqlash mumkin.