F. I. Salomova Bilim sohasi: 500000 – “Ijtimoiy ta’minot va sog’liqni saqlash” Ta’lim sohasi: 510000 – “Sog’liqni saqlash”

Disperligi bo’yicha : 

1)

 

ko’rinadigan chang kattaligi 10 mkmdan yuqori; 

2)

 

mikroskopik chang o’lcham 10 dan 0,25mkm gacha;  

3)

 

submikroskopik chang 0,25 mkmdan kichik changlar. 

Chang  texnologik  uskunalarni  tez  ishdan  chiqishi,  jihozlarni  yemirilishini 

tezlashtiradi.  Ishlab  chiqarilayotgan  mahsulotni  sifatini  pasaytiradi.  Ularni  chang 

sifatida  tarqalishi  katta  iqtisodiy  zarar  yetkazadi.  Atrof  muhitni  ifloslantiradi. 

Ishlab  chiqarish  muhitini  umum  sanitariya  holatini  yomonlashtiradi.  Jumladan 

deraza va yorituvchi armaturalarni ifloslantiradi. Oqibatda yorug’likni kamaytiradi. 

Havoning  changlanganligini  aniqlash  tortish  usuli  bilan  bajariladi,  uning 

mohiyati shundan iboratki, ma’lum hajmdagi havo tarkibidagi chang maxsus filtrga 

yig’iladi, ammo filtrning vazni undan tekshiriluvchi havoni o’tkazishdan oldin va 

keyin  tortiladi,  so’ngra  ikkita  tortish  o’rtasidagi  farqqa  qarab,  havoning  hajmiga 

nisbatan  1m

3

  havodagi  miqdori  hisoblanadi.          Havoning  changlanganligini 

aniqlash  uchun  quyidagilar  zarur:  analitik  tarozi,  filtr  (AFA  yoki  FPP),  allonj, 

elektr aspiratori. Changlanganlikni tekshirish uchun quyidagilar bajariladi: 

---

 

432 

 

-  toza  AFA  filtrini  analitik  tarozida  tortib,  uning  vaznini  filtr  tutqich  dastasiga 

yozib qo’yiladi; 

-  havo  namunasni  olish  uchun  quyidagi  sistema  yig’iladi  (reometrli  elektr 

aspiratori, allonj, rezina naycha, AFA filtri); 

- filtrli allonjni tekshirish nuqtasiga o’rnatiladi (ishchining nafas olish zonasi); 

-  reometrning  po’kagi  yordamida  aspirator  orqali  so’riladigan  havo  o’tkazish 

tezligi moslanadi (5-20 l/daq); 

- aspiratorni elektr manbaiga ulanadi, yoqiladi va u orqali 50--100 l tekshiriluvchi 

havo o’tkaziladi (havo tortish tezligi va vaqtini hisobga olib); 

- changli filtrning vazni tortiladi; 

- changlanganlik hisoblanadi: 

x =

     

 

x1000 mg/ m

3

 

bu yerda: 

x - changlanganlik, mg/m

3

; 

m

2

  - changli filtrning vazni , mg;  

m

1

 - toza filtrning vazni; 

V - o’tkazilgan havo hajmi; 

1000 - mg/m

3

 ga o’tkazish. 

     Olingan  natijalar  mazkur  turdagi  changning  REK  (SanQ  va  M  -0046-95) 

muvofiq baholanadi. 

     Changning  dispersligini  aniqlash  uchun  tekshiriluvchi  havodan  to’plangan 

changlar FPP filtrlarida bo’lishi kerak. Buning uchun quyidagilar zarur: 

-

 

chang to’plangan FPP filtrini predmet oynachasiga o’rnatish  

(changlangan  tomonini  oynachaga  qaratib)  va  filtrli  oynachani  atseton  solingan 

sklyanka tepasiga joylashtirish; 

- atseton solingan sklyankani elektr plitkasi ustiga qo’yish va bug’ hosil bo’lguncha 

qizdirish.  Filtrli  oynachani  atseton  bug’iga  tutish  va  filtrdagi  gazlama  erib 

ketguncha ushlab turish; 

---

 

433 

 

-  changlar  yopishgan  predmet  oynachasini  ob’ektiv  va  okulyar-mikrometr 

o’rnatilgan  mikroskop  ostiga  joylashtirish.  Changli  preparatni  mikroskop  ostida 

ko’rish:  100  chang  zarrachasini  sanash  va  bunda  yirik,  o’rta  va  mayda  dispersli 

fraktsiyalarni  ajratish,  so’ngra  har  bir  fraktsiyani  foizlarda  (%%)gi  nisbatini 

hisoblash.