F. I. Salomova Bilim sohasi: 500000 – “Ijtimoiy ta’minot va sog’liqni saqlash” Ta’lim sohasi: 510000 – “Sog’liqni saqlash”

Pestitsidlar va mineral o’g’itlar bilan ishlashda mehnat gigiyenasi 

Atrof-muhit  va  inson  salomatligini  muhofaza  qilish  bo’yicha  davlatlar 

o’rtasidagi  muhim  masalalardan  biri  biosferani  pestitsidlar  bilan  ifloslanishini 

oldini olish hisoblanadi. Biroq pestitsidlarni atrof muhitda yuqori faol bo’lishi va 

aylanib  yurishi,  shuningdek  ularning  ko’pchiligi  aholi  salomatligiga  xavf 

tug’dirishi mumkin. 

Qishloq  xo’jalik  ishlab  chiqarishining  intensifikatsiyasi  uni  kimyolashtirilishi 

bilan  uzviy  bog’langan.  Zaharli  ximikatlar  madaniy  o’simliklarning 

zararkunandalari  va  kasalliklaridan  himoya  qilishga,  begona  o’tlardan  xalos 

---

 

403 

 

qilishga, hosildorlikning oshishiga imkon beradi. 

Qishloq xo’jaligida qo’llaniladigan ko’pgina kimyoviy preparatlar, ham ularni 

qo’llaganda  va  hamda  ular  bilan  ishlov  berilgan  ozuqa  mahsulotlarini  iste’mol 

qilganda,  sog’liqqa  nobop  ta’sir  ko’rsatadi.

 

Pestitsidlar  intensiv  qo’llaniladigan 

tumanlarda  qon  aylanishi,  ovqat  hazm  qilish  va  asab  tizimi  kasalliklari  bilan 

kasallanish  ko’payadi.  Pestitsidlar  va  mineral  o’g’itlar  suv  havzalari,  yer  osti 

suvlariga  kirib  boradi  va  daryo,  ko’l  va  okeanlarning  global  ifloslanish  xavfini 

yaratadi. 

Shifokorlar  zaharli  ximikatlarning  o’ziga  xos  ta’sir  ko’ratishi  haqida  aniq 

tasavvurga  ega  bo’lishlari,  ishchilarning  ishlab  chiqarish  faoliyatiga  alohida 

e’tiborni  qaratishlari  va  u  yoki  bu  kimyoviy  vositalarning  sog’liq  uchun 

xavfliligini to’g’ri baholay olishlari  lozim. 

Pestitsidlar 

o’simliklarni 

zararkunanda 

hasharotlari 

(insektitsidlar), 

kasalliklariga  (fungitsidlar-DAG-1), begona o’tlarga qarshi  (gerbitsidlar), g’o’za 

ekinlarini bargini to’kish uchun (Fandef) va boshqa maqsadlarda qo’llaniladi. 

Kimyoviy tarkibi bo’yicha pestitsidlar 5 guruhga ajratiladi: 

- xloorganik pestitsidlar 

- fosfororganik 

-arbamin kislota hosilalari 

-mochevina hosilalari 

-sintetik piretroidlar 

Ko’pincha pestitsidlar sifatida xlororganik (XOB), fosfororganik (FOB), simob 

organik  birikmalar  (SOB),  karbamin,  tio-  va  ditiokarbamin  kislotalarning 

hosilalari, xlorfenoksiuksusli kislotaning hosilalari va boshqalar qo’llaniladi.