F. I. Salomova Bilim sohasi: 500000 – “Ijtimoiy ta’minot va sog’liqni saqlash” Ta’lim sohasi: 510000 – “Sog’liqni saqlash”

5.1. Suvning fiziologik, gigiyenik va epidemiologik ahamiyati. 

 

1  –  suvning  fiziologik  ahamiyati.  Odam  jismining  o’rtacha  65%  (katta 

yoshli  odamlar  uchun)  –  80%  (bolalar  organizmi)  suvdan  tashkil  topgandir.  Suv 

organizmda  barcha  moddalarning  universal  erituvchisi  hisoblanib,  organizmda 

suvsiz  ro’y  beradigan  birorta  ham  biokimyoviy  jarayon  to’liq  holda  amalga 

---

 

210 

 

oshmaydi,  u  hujayra  elementining  muhim  tarkibiy  qismi  hisoblanadi,  suv 

organizmdagi  issiqlikning  boshqarilish  jarayonida  faol  ishtirok  etadi  va  h.k. 

Komfort  sharoitdagi  mikroiqlimda  organizmdagi  fiziologik  funksiyalarni  amalga 

oshirish uchun bir kecha-kunduz davomida o’rta hisobda 1,5 litrga yaqin suv kerak 

bo’ladi.  Bu  miqdor  organizmning  minimal  fiziologik  ehtiyoji  bo’lib,  undan  kam 

miqdorlarda  iste’mol  qilinganda  organizmning  suvsizlanish  holati  kuzatiladi. 

Organizmdan  5%  miqdordagi  suv  yo’qotilsa,  bizda  chanqash  holati,  10%  suv 

yo’qotilganda esa, funksional o’zgarishlar va turli patologik holatlar, 20% dan ortiq 

suv  yo’qotilganda  –  organizmning  suvsizlanishi  tufayli  o’lim  yuzaga  kelishi 

mumkin. Komfortli mikroiqlim sharoitida suvga bo’lgan fiziologik ehtiyoj kuniga 

2,2l  ni  tashkil  qiladi.  Bizning  issiq  iqlim  sharoitimizda  yilning  yozning  issiq 

fasllarida  organizmning  terlash  jarayoni  juda  yuqori  bo’lib,  unga  bog’liq  holda 

organizmning  suvga  bo’lgan  fiziologik  ehtiyoji  bir  kun  uchun  8-10  litrgacha 

(o’rtacha 4-5l) ortadi. 

 

2  –  suvning  gigiyenik  ahamiyati.  Inson  o’zining  gigiyenik  ehtiyojlarini 

to’liq  qondirishi  uchun  katta  miqdorlardagi  suvni  sarflashi  tabiiydir,  jumladan 

badanning  tozaligini  saqlash,  kiyim-boshlar,  turar-joylar,  idish-tovoqlarni  toza 

saqlash,  organizmni  chiniqtirish  masalalarida  ko’plab  suv  sarflanadi.  Keltirilgan 

maqsadlar  uchun  bir  odam  bir  kecha-kunduz  davomida  bir  necha  o’n  litr  suvni 

sarflaydi.  Aholi  tomonidan  suv  sarfining  kundan-kunga  ortib  borishi  aholi 

hayotidagi 

sanitar-gigiyenik 

sharoitlarning 

kundan-kunga 

yaxshilanib 

borayotganligi bilan bog’liqdir. 

 

3  –  suvning  epidemiologik  ahamiyati.  Suv  juda  ko’p  kasalliklarni 

uzatuvchi va tarqatuvchi omil sifatida muhim o’rinni egallaydi, jumladan- vabo, tif, 

paratif, ichburug’, gepatit, brutsellez v.b., hamda ayrim turdagi invazion kasalliklar 

(rishta)ning  tarqatuvchisidir.  Bunday  holat  juda  ko’p  mikroorganizmlarning  suv 

muhitida  uzoq  muddatlarda  (bir  necha  kundan  bir  necha  oygacha)  yashay  olishi 

bilangina  bog’liq  bo’lmay,  balki  ular  suv  muhitida  o’zlarining  virulentligini  ham 

to’liq saqlay oladilar (5.1.1-jadval). 

---

 

211 

 

5.1.1-jadval 

Mikroorganizmlarning suvda yashash muddatlari 

Mikroorganizmlar 

Sterillangan 

suvda 

Vodoprovod 

suvida 

Quduq 

suvida 

Daryo 

suvida 

Ichak tayoqchasi 

8-365 

2-262 

365 

21-183 

Qorin tifi qo’zg’atuvchisi  6-365 

2-93 

1,5-107 

4-183 

Paratif V qo’zg’atuvchisi  39-167 

27-97 

90 

180 

Ichburug’ 

qo’zg’atuvchisi 

2-72 

15-27 

90 

12-92 

Vabo vibrioni 

3-392 

4-28 

1-92 

0,5-92 

Leptospiralar 

16 

60 

7-75 

150 gacha 

Tulyaremiya 

qo’zg’atuvchisi 

3-15 

92 tagacha 

12-60 

7-91 

 

Ayniqsa issiq iqlim sharoitida buning ahamiyati juda muhim, chunki bunday 

sharoitda  mikroorganizmlar  va  ayniqsa  patogen  mikroblar  juda  uzoq 

muddatlargacha  yashay  oladilar.  Shuning  uchun  suv  muhiti  yuqumli 

kasalliklarning  tarqalishida  bizning  Respublikada  juda  muhim  omil  bo’lib 

hisoblanadi.  Yuqumli  kasalliklarning  suv  orqali  tez  tarqalishini  aniqlash  (suv 

epidemiyalar),  ularning  yanada  keng  tarqalib  ketishini  oldini  olishdagi  tez  va 

samarali  tadbirlarni  amalga  oshirishga  imkon  beradi.  Shu  narsani  alohida  nazarda 

tutish  lozim-ki,  suv  orqali  tarqaladigan  epidemiyalar  o’ziga  xos  ayrim 

xususiyatlarga  egadir,  chunonchi:  juda  qisqa  vaqt  ichida  katta  miqdordagi  bir 

turdagi  kasallik  aniqlanadi  (ommaviy  kasallanish),  aniqlangan  yuqumli  kasallik 

aniq bir yashash joyiga ega (chegaralanganligi), kasallik aniqlanganidan so’ng esa 

ifloslangan  manbani  zararsizlantirish  choralari  ko’rilishi  bilan  kasallanish  keskin 

kamayib ketadi.