F a n I n I n g f a n L a r a r o

madaniyat 
haqida 
umumiy 
tushuncha
 
Arxaik yoki ibtidoiy madaniyat – 
insoniyat madaniyatining ibtidosi va eng 
uzoq davom etgan davridir. Bu davr insoniyat tarixi umumiy ko‘lamining 99 
foizini tashkil qilgan holda, zamonaviy madaniyatga beqiyos ta’sirini 
ko‘rsatib kelmoqda. O‘sha vaqtda vujudga kelgan arxaik madaniyatning 
ayrim ko‘rinishlari bo‘lmish fikrlash tarzi, fe’l-atvor hozirga qadar 
yo‘qolgan emas. Insoniyat hayotining boshlang‘ich davri keyingi barcha 
o‘zgarishlarga zamin tug‘dirgani sababli, bu davrni o‘rganish insoniyat 
evolutsiyasi asoslarini, uning madaniyati negizini tushunish va sharhlashga 
yordam beradi. 
37.
 
San’at 
turlari 
va 
ularning 
o’zaro 
aloqadorligi.
San’at- estetik tadqiqot 
obyektining umumiy nomi
, mushtarak tushuncha. 
Xususiy tushuncha sifatida u voqelikni go’zallik va xunuklik, ulug’vorlik va 
tubanlik kabi qadriyatlar va aksilqadriyatlar orqali muayyan xil, tur hamda 
janrlar doirasida in’ikos ettiradigan badiiy ijod mahsulini anglatadi. Shu bois 
san’atni xil, tur va janrlarga bo’lib, estetik tadqiq etish odat tusiga aylangan. 
Biroq ana shu “ bo’lib o’rganish”, ya’ni tasniflashtirish, turkumlashtirish bir 
qarashda osondek ko’rinsa-da, aslida estetikadagi murakkab va 
chalkashliklarga to’la muammo sanaladi. Bu borada o’nlab nuqtayi nazarlar 
bor 
39.
Ijodiy jarayonni o'rganish uning turli bosqichlarini (aktlar, qadamlar, fazalar, 
lahzalar, bosqichlar va boshqalar) ajratish bilan bog'liq. Ya.A.ga ko'ra, ko'plab 
mualliflar tomonidan taklif etilgan turli xil tasniflar mavjud. Ponomarev, taxminan 
quyidagi tarkib: 
1. ongli ish - yangi g'oyaning intuitiv ko'rinishi uchun zarur shart bo'lgan 
tayyorgarlik, maxsus faol holat; 
2. ongsiz ish - mulohaza yuritish, muammo ustida ongsiz ishlash, rahbar g'oyani 
inkubatsiya qilish; 
3. ongsiz ongga o'tish - ilhom berish; behush ish natijasida ixtiro, kashfiyot, 
material ong doirasiga kiradi; 
4. Vijdonli ish - g'oyani ishlab chiqish, uning yakuniy shakli. 

---

40.