Ёзувчи ўзи беқиёс ишон ган, ягона ҳақиқат деб бил

асаридаги Бурун аравага тушиб, сайр цилиб юради? Бу-
руннинг оёғи борми? Бўлса, цаёцдан олди? О.Генрининг
цаҳрамонлари нега оддий одамларга ўхшамаган саргу-
заштларни бошидан кечиради? Нима сабабдан Насриддин
Афанди ҳеч ўлмайди?Ва ниҳоят, нима учун оддий мактаб
ўқувчиси бемалол тушунадиган ҳажв қонуниятларини
фан доктори тушунмайди?
Яна бир мисол. “Ўзбекистон адабиёти ва санъати”
газетасида
“
Бир-биримизни асрайлик" деган мацолангиз
босилди. Кунглида жиндек одамгарчилик туйғуси бор ки-
шилар фацат қаламкашларни эмас, умуман барча зиёли-
ларни катта мақсад йўлида биргалашиб меҳнат қилишга,
майда туйғуларга берилмасликка, борингки, оддий ин-
сонийликка чорловчи бу гапларни цонициш билан кутиб
олди. Кўп қаламкаитар бунга ўз муносабатини билдир-
ди. Бу сафар ҳам айнан Норбой Худойберганов “Йўк,, бир-
биримиз билан жиққамушт бўлаверамиз”, деган маънода
жавоб қилди. Тўғриси, танцидчи нима демоцчи эканини
282
"Ярим аср дафтари* У т к и р Х о ш и м о в

---

биз яхши тушунмадик. Топган гапи шуки, гўё Сиз талант-
сизларни ҳимоя цилган эмишсиз. Бу, юмшоқ цилиб айт-
ганда, тирноц тагидан кир излашдан бошца нарса эмас.
Ниҳоят, “Литературная газета"да Норбой Худой-
берганов тағин бир чициш цилдики, буниси энди кишини
айниқса, ҳайрон крлдиради. Танцидчининг бу мақоласи
ҳам бошдан-оёқ асосан Сизга қарсгтилган. Ва бошдан-
оёқ “Дунёнинг ишлари”ни камситишга мўлжалланган.
Мунацқиднинг гапларидан келиб чицадиган хулоса мана
бундай: “Дунёнинг ишлари” рус тилида чоп этилганида
у т а москвалик танцидчилар ҳеч бир муносабат билдир-
мади, яъни жиддий олимлар асарни тан олмади. Узбек
олимлари эса бу асарни мацтаган эдилар. Ҳолбуки, Нор­
бой Худойберганов ўшандаёқ, бу асар яхши эмас, деб
огоҳлантирган эди. Лекин шундай катта олимнинг гапига
ҳеч ким қулоқ солмади...
Ғалати саволлар туғилади. Москва нашриётларида ҳар
йили минглаб китоб чиқади. Марказдаги танцидчилар ай-
нан “Дунёнинг ишлари”ни ўқимаган булса ёки мацтамаган
бўлса, шу билан асарнинг қиммати пасайиб цоладими?
Бир халқ вакили бўлмиш қаламкаш тасвирлаган м ил­
лий руҳ иккинчи бир халқ вакили бўлмиш танцидчининг
цараитарига доим ҳам мос келавермаслиги мумкин. Ай-
тайлик, “Уткан кунлар” романи ёки Эркин Воҳидов шеър-
лари хақида рус олимлари мацтаб мацрла ёзмаса, бу билан
ўша асарларни ёмон дейиш керакми? “Дунёнинг ишлари”
ҳақида ижобий фикр билдирган М.Қўшжонов, О. Iliapa-
фиддинов, У.Норматов, С.Мамажонов, Н.Шукуровлар но-
жиддий, яъни “бачкана" олимлар экан-да? Наҳот шундай
бўлса?..
Кечирасиз, Ўткиржон, гапни чўзиб юбордим, мацсад
Сиздан сўрамоқчиман; ўз асарига берилган бунацанги
“баҳо”дан ёзувчиларнинг дили оғримайдими ?Бунаца пайт-
да муаллифнинг ўзи ҳам баҳсга киришса бўлмайдими?
-
Менинг танқидчи билан олишиб ўтиришга вақтим йўқ. 
Норбой Худойберганов “ўзига хос” мунаққид. Унинг ўз “та- 
факкур тогораси” бор. Ўша тоғорага сиққанларни мақтайди, 
сиғмаган асарни, нега бунақа бўлди, деб “савалайди”. Майли, 
асарга китобхон билан вақт баҳо беради. Эҳтимол Норбой 
Худойберганов ҳам қайсидир нуқтада ўзича ҳақдир...
Ў т к и р Х о ш и м о в . "Я р им аср даф тари'

---

-
Бўлса бордир. Аммо чинни косанинг сифатини билиш