Ҳәзирги күнде энергетика ресурсларынан өнимли пайдаланыўға дүняның барлық мәмлекетлеринде үлкен әҳмиет берилмекте

Қуўат коэффициентин жасалма компенсациялаў


Қуўат коэффициентин жасалма жоллар менен компенсация етиў конденсаторлар, синхрон моторлар, компенсаторлар, кесе кесим филтрлер ҳәм ярым өткизгишли статикалық реактив энергия дереклери тәрепинен әмелге асырылады.
Конденсаторларды асинхрон моторлар жақынына орнатыў усыныс етиледи, олар реактив қуўат генераторы ўазыйпасын орынлайды. 2.7, а – сүўретте асинхрон мотор бир фазасының эквивалент электр схемасы келтирилген. 2.7, б – сүўретте сол эквивалент электр схема ушын қурылған вектор диаграммада жүклениў токының индуктив қураўшысы диң конденсатор батареялары пайда еткен сыйымлық токы менен компенсация етилиўи көрсетилген. Вектор диаграммадан көринип турғанындай, конденсатор батареясы жалғанғаннан соң мүйеш диң мәниси азаяды ( ), болса артады.
Көпғана жағдайларда реактив қуўатты толық компенсация етиўдиң ҳәжети болмайды, себеби соs = 0,95 болыўы жетерли болып, киши мәнистеги реактив ток пайда етилиўи әмелде қосымша қуўат ысырабын жүзеге келтирмейди. соs = 1,0 ге ерисиў ушын әдетте қосымша конденсаторлар батареясын жағаўға туўры келеди ҳәм бул көбинше экономикалық жақтан өзин ақламайды. Реактив қуўатлы компенсация етиўде зәрүр болатуғын конденсаторлардың сыйымлылығын есаплаў төмендеги формула менен әмелге асырылады:

Бул жерде электр тутыныўшының актив қуўаты, мүйеш частота, тармақ кернеўи, реактив қуўатты компенсация етиўден алдын ҳәм кейин ток векторы менен тармақ кернеўи U арасындағы мүйешлер.
Конденсатор батареяларының қуўаты төмендеги формула менен анықланады:




2.7 – сүўрет. Асинхрон мотор фазасының эквивалент алмастырыў схемасы (а) ҳәм вектор диаграммасы (б)


Мысал. Қуўат коэффициенти cоs = 0,76 болған электр тутыныўшы санаат қурылмасының қуўат коэффициентин cоs = 0,93 ке келтириў ушын зәрүр болған конденсаторлардан ибарат компенсациялаўшы қурылманың қуўатын анықлаў керек. Тармақ кернеўи 380/220В жыл даўамындағы актив энергия жумсалыўы W_й = 1300 000 кВт.саат, т_Й = 4100с.
Шешим. Жыл даўамында орташа актив қуўат П = W_й /т_й =1300000/ 4100 = 317,1кВт. Реактив қуўатты компенсациялаўшы қурылманың қуўаты Катологтан 150 квар қуўатлы комплект конденсатор қурылмасы таңланады.
Ҳәр бир бөлек тутыныўшы ушын өзиниң есапланған 1 – реактив қуўат компенсациялаўшы қурылмалардың орнатылыўы (2.8 – сүўрет) электр энергия менен тәмийинлеўши тармақларды артықша реактив қуўат жүклениўинен азат етеди ҳәм максимал экономикалық эффект береди.
Бир неше пайдаланыўшылар топары ушын есапланған конденсаторлар батареяларының орнатылыўы усы конденсаторлардан өнимли пайдаланыўға алып келеди.

2.8 – сүўрет. Статикалық конденсаторларды орнатыў вариантлары:
1 – 4 – конденсатор батареялары


Орайластырылған компенсациялаў трансформатор подстанцияның екилемши орамы кернеўи шиналарына конденсатор батареяларын (3) жалғаў менен әмелге асырылады, буның менен трансформаторлар ҳәм тәмийинлеўши линиялардағы реактив қуўат жүклениўинен азат етиледи. Бирақ подстанцияның екилемши кернеўлери реактив қуўат жүклениўинен азат етилмейди. Тап сондай подстанцияның бирлемши кернеўи тәрепине жалғанған конденсаторлар батареясы ҳәм сыртқы электр тармақтың реактив қуўат жүклениўинен азат етилген жағдайда, екилемши кернеў тәрепинде ҳәм оған жалғанған тутыныўшылардағы бул жүклениўлерден азат етпейди.
Басқарылыўшы конденсатор батареяларын қоллаўдан мақсет тек реактив қуўатты компенсациялаўдан ибарат болмай, ал максимал ҳәм минимал жүклениўлер ўақтында тармақтан узатылып атырған кернеўдиң орнатылған мәнисин өзгертпестен услап турыў ушын да хызмет етеди.

b) c)

2.9 – сүўрет. Тутыныўшы ҳәм синхрон компенсаторлардың жалғаныў схемасы (а), компенсацияға шекем (б) ҳәм компенсациядан кейинги (c) вектор диаграммалары


Салт жүриў режиминде ислеп атырған синхрон мотордан реактив қуўатты компенсациялаўшы қурылма сыпатында пайдаланыў мүмкин. 2.9, а – сүўретте синхрон компенсатордың жалғаныў схемасы, 2.9 ,б, в – сүўретлерде оның вектор диаграммасы келтирилген. Тутыныўшы I ди тармақ кернеўи U ға жалғаў нәтийжесинде I₂ ток пайда болады ҳәм бул ток U дан мүйешке артта қалады. Тутыныўшы I ге компенсаторды жалғаў нәтийжесинде, жүдә қозғатыў режиминиң дүзилиўи нәтийжесинде I_ск ток пайда болады ҳәм бул ток U дан 90 градус мүйешке алдынға өткен болады. Тармақтағы топланыўшы ток I₂ = I_и + I_ск болады. Бунда соs мәниси артады ҳәм I₂ азаяды. Бул болса синхрон компенсаторлардың жалғаныўы тап конденсаторлар батареясын жалғаў сыяқлы бир функцияны орынлап атырғанын көрсетеди. Компенсаторлардың абзаллығы соннан ибарат реактив токты тегис ретлеў мүмкиншилигин береди.
Аралық күш филтрлери дроссел ҳәм конденсаторларды избе-из жалғанған ҳәм белгили частотаға сазланып, усы частотадағы жоқары гармоника пайда етиўшилерди жоғатыў ямаса олар тәсирин азайтыў ушын хызмет етеди.
Ярым өткизгишли статикалық реактив қуўат дереклери ҳәзирги ўақытта өзине түсер баҳасы жоқары болғанлығы ушын әмелде қолланылмайды.