Evolyutsiya nazariyasi

2. Funksiyani almashinish prinsipi. Bu prinsip dastlab Darvin, keyin 1875 yilda Dorn tomonidan aniqlangan. Masalan: Muxitning o‘zgarishi tufayli, birinchi va ikkinchi darajali funksiyalar o‘zaro o‘rin almashinishi, ya’ni organ bajarayotgan asosiy funksiya ikkinchi darajali bo‘lib qolishi yoki tamomila reduksiyaga uchrashi, uning o‘rniga ikkinchi darajali funksiyalardan birortasi birinchi darajali funksiyaga ega bo‘lishi va buning natijasida organning tuzilishi o‘zgarishi mumkin. Masalan: asalari va arilarning qorin qismidagi 8 va 9 juft oyoqlari yurish funksiyasidan tuxum xujayralarini saqlash vazifasini bajarishga o‘tgan.
Organlarning filogenetik o‘zgarish prinsipi yuqorida bayon etilgan prinsiplar bilan tugalanmaydi. Ular nixoyatda xilma-xil bo‘ladi. Shular jumlasiga funksiyaning aktivlashishi, immobilizatsiya kiradi.
Organlar funksiyasining aktivlashishi. Bu hodisa yangi funksiyaga ega bo‘lish natijasida organning yangilanishidan iborat. Masalan, ilonlarda xarakatsiz jagli ajdodlardan keyinchalik xarakatchan jagli formalar rivojlangan. Bu xolatda zaxarli tishlarning xarakatlanishi, oziqlanishga bo‘lgan moslanish bilan bog‘liq. Baqalarda xarakatchan tos suyagi, mushuklarda o‘tkir tirnoqlar shu usul bilan rivojlangan.
Organlar funksiyasining immobilizatsiyasi. Bunda funksiyaning oldingi aktivligi yo‘qoladi yoki susayadi. Natijada ilgari aktiv bo‘lgan organlar passiv organga, xarakatchan organlar xarakatlanmaydigan organlarga aylanadi. Masalan: qushlarda bel dumgaza birlashib xarakatlanish funksiyasini yo‘qotgan.
Funksiyani ajralishi. Bunday filogenetik ajralishda bir organ bir qancha mustaqil bo‘limlarga ajralib, ularning xar bir bo‘lagi aloxida funksiyani bajaradi. Masalan: baliqlarda toq suzgich qanotlarining ajralishi natijasida oldingi bo‘limlari (yelka va anal suzgich qanotlari) boshqarish (rul), keyingi bo‘limlari (dum suzgich qanotlari) esa xarakatlanish organi vazifasini bajaradi.
Xulosa qilib aytganda organlarning filogenetik o‘zgarishi asosida ontogegetik o‘zgarishlar kelib chiqadi.