Etnologiya uzb

Kavkaz xalqlari: Etnik jihatdan murakkab tarixiy-etnografik viloyatni tashkil qiluvchi 
Kavkazda qadimdan turli etnoslar yashaydilar. Ularning madaniy taraqqiyotida yaqin Sharqdagi 

---

100 
buyuk madaniyat markazlarining joylanishi, bu erda qadimiy davrlardan turli elatlarning kwchib 
yurishi, qisman turib qolishi hamda Kavkazning Evropa va Osiyo oralig`ida darvoza vazifasini 
bajarishi muhim rol wynagan. Hozir nisbatan kichik hududda katta-kichik turli tillarda 
swzlashuvchi 50 dan ortiq xalqlar istiqomat qiladilar. Faqat Dog`iston Avtonom Respublikasida 30 
ga yoqin xalq va elatlar yashaydi. 
Kavkaz xalqlari lingvistik jihatdan asosan, u chtil turkumiga-kavkaz yoki iberokavkaz, hin-
evropa (eroniy) va oltoy (turkiy) tillariga mansub. Shulardan eng yirigi Kavkaz til turkumi bwlib, 
unga gruzinlar, adigeylar, cherkezlar, chechenlar, kabardinlar, ingushlar, dog`istonlik ozarlar, 
darg`inlar, lezginlar, laklar, tabasarin va boshqa elatlar kiradi. Turkiy tillarda ozarbayjonlar, 
nwg`aylar, qumiklar, bolqar va qorachoyevlar swzlashadilar. Armanlar esa hind-evropa til oilasiga 
mansub wziga xos mustaqil tilga ega. Kavkazda oz sonli greklar, ossuriyalar va boshqa mayda 
millatlar ham yashashadi. 
Antropologik jihatdan kavkazlilar asosan, katt evropoid irqiga kiradi. Faqat nwg`aylar 
mongoloid belgilariga ega. Hozirgi antropologik tiplar eng qadimgi davrlar bronza va ilk temir 
davrlarida shakllanib bwlgan. Wsha vaqtdayoq Kavkazda metalldan ajoyib buyumlar yasagan 
wtroq aholi yashagan. Ular nafis san`atga ega bwlgan, yozuvni bilgan, yuksak madaniyat yaratgan. 
Qadimgi Kavkaz tillarida gapirgan aholi hozirgi Kavkaz xalqlarining dastlabki ajdodlari ekanligi 
arxeologik, etnografik va tarixiy manbalar asosida tasdiqlangan. 
Qadimgi qabilalar negizida ma`lumotlarga binoan, 3,8 mln.ga yaqin gruzin xalqi (wz nomi 
kartveli) shakllangan. Asl gruzinlar uchta yirik qarindosh etnik guruhlar-kart, megrel-chvan va 
svanlar asosida shakllangan xalqdir. Ularning eng dastlabki etnik tuzilishida qadimgi Urartu 
davlatida yashagan xalqlar muhim rol wynagan. Miloddan avvalgi I ming yillikning boshlarida bu 
erda yirik qabilaviy birikmalar paydo bwlgan. VI asrda G`arbiy Gruziyada Kolxida davlati, III 
asrga kelib sharqiy qismida Iberiya davlati tashkil topgan. Milodning IV-VI asrlariga kelib bir 
necha mayda feodal davlatchalar paydo bwlgan. Faqat XI asrdagina ular markazlashgan davlat 
barpo etilgan va gruzin xalqi shakllana boshlagan.