Эстетиканинг асосий тушунчалари. Табиат ва техноген цивилизация эстетикаси. Режа

Ижтимоий ҳаётда улуғворлик қаҳрамонлик ва мардлик билан қоришиб кетади. қаҳрамонликда улуғликка хос эстетик ва ахлоқий сифат тўла намоён бўлади. Халқ фидоийлари, элу-юрт жонкуяр-ларининг қиёфалари бир вақтнинг ўзида ҳам улуғворликни ҳам мардоналикни намоён қилади.
Алишер Навоий таъбирича, қаҳрамонлик, улуғлик, ҳалол меҳнатда, яхши ахлоқий ақидаларга доимий тарзда амал қилишда ўз ифодасини топади.
Санъатда улуғворлик. Санъатнинг турли шаклларида улуғлик хилма-хил тасвирланади,-қаҳрамонлик достонлари, лирик достонлар, қаҳрамонлик фожиаси, қаҳрамонлик мусиқа асарлари, меъморчилик каби санъат муждалари улуғлик мавзуини бадиий ўзлаштириш жараёнида вужудга келади.
Меъморчиликда Миср пирамидалари, Самарқанд, Бухоро, Хива шаҳарларидаги меъморчилик обидалари, юнонларнинг Парфенони, Римликларнинг Колезийи, Ўрта аср готик бош черковлари, Рус черковлари меъморчилигининг энг яхши намуналари. Растрелли каби меъморлар яратган гўзал бинолар ўзларининг салобати, улуғворлиги билан кишини ҳайратда қолдиради. Меъморчиликда айрим обидалар: Бобил минораси, Минораи Калон, Миср пирамидалари ўзларининг кенг кўлами – миқиёслари билан кишини ҳайрон қолдирсалар, бошқалари ўзларининг ўта нафислиги, нозик ифодаси, ҳамоҳанглиги, атроф-муҳити билан узвий қўшилиб кетганлиги катта аҳамият касб этади. Амир Темур даҳмаси, Шоҳи Зинда, Ичан қалъа, Регистон майдони Мир Араб мадрасаси, Исмоил Сомоний мақбараси, Чор минор, меъморчилик асарлари нафис санъат муждалари сифатида улуғворлик туйғусини мавжлантиради.
Санъатда улуғворлик кўпинча фожиалилик билан ёнма-ён намоён бўлади. Навоий – Шекспир асарлари. Лайли – Мажнун, Рамео – Жулетта, Суқротнинг ўлими билан фожиалик акс этган асарлардир.
Улуғворлик Ж.Румийнинг қуйидаги фикрларни ҳам яққол ўз аксини топди:

«Мен тахтдан тобутга сакрайдиган султонлардин эмасман,

менинг манглайимга бадият муҳри барқарор».

Мен ўлган кун дамо-дам чекмангиз ғам,

Уни ҳижрон куни деб ўйламанг ҳам.
Бу ҳижронмас сира, асли висолдир,
Висолда ғам чекиш хуфри – уволдир.

қуёш ботса, тағин бўлғуси пайдо,

Тўкилса эрга дон – бўлғай ҳувайдо!
Агар ўлсам, мени асло қаро тупроқдан ахтарманг,
Яшармен аҳли ориф кўнглини мангу макон айлаб

Қошимда лим тўла бир коса айрон,

Жаҳон шарбатлари менга не даркор.
Агарчи очмену заҳмат чекармен,
Алишмам ҳурлигим қулликка зинҳор...
Аё сиз, жон чекиб, ҳар лаҳза изларсиз илоҳийни,
Ани излашга ҳожат йўқ, илоҳий – сиз, илоҳий – сиз!

Инсон мураккаб камолот йўлини босиб ўтиб, худога ўхшайди. «Озод ўлдирки биров ранжида қилғондин ранжида бўлмағай ва жавонмард улдирки, ранжида қилмагай»