|
Кумуш гидроксид – AgOH, кумуш тузларига оз миқдорда аммиак эритмасини таъсир эттириб олиш мумкин. Ишқорий муҳитда тезда сарғиш кумуш (I) оксидига айланади. Кумуш гидроксиди ва оксиди кислота эритмаларида осон эрийди, аммиак ва кучли ишқорларда гидроксокомплексларни ҳосил қилади.
Кумуш иони сувли эритмаларда кам гидролизланади. Гидролиз константаларининг логарифми қуйидаги
Ag+ + НОН = AgOH + Н+
ва
AgOH + Н2O = [Ag(OH)2]- + Н+,
реакциялар учун тегишлича -11,7 ва -12,1 га тенг. [6]
Кучли ишқорий муҳитда бошқа таркибли бирикмалар ҳам ҳосил бўлиши мумкин.
3Ag2O + 2КОН + Н2О = 2KAg3O(OH)2
Жадвал 1.
Ag+ → Ag° нинг 25° С даги стандарт оксидаланиш қайтарилиш потенциаллари [7].
Реакция
|
потенциал, В
|
Адабиёт
|
Ag++e = Ag0
|
0,7994
|
[8]
|
1/2 Ag2O + H+ + e =Ag + 1/2H2О
|
0,1172
|
[9]
|
1/2 Ag2O + 1/2H2О + e = Ag + OH-
|
0,3450
|
[9]
|
Кумуш ионлари ва гидроксид ионлари иштирокидаги турли кимёвий жараёнларнинг константалари 2-жадвалда берилган.
Жадвал 2.
Кумушнинг ва гидроксид ионлари иштирокидаги турли реакцияларнинг мувозанат константалари
Реакция
|
lgK
|
Адабиёт
|
1/2Ag2O(қ) + 1/2H2O
|
= AgOH
|
-5,60
|
[6]
|
1/2Ag2O(қ) + 1/2H2O + ОН-
|
= [Ag(OH)2]-
|
-3,72
|
[6]
|
Ag+ + ОН-
|
= AgOH
|
2,3
|
[6]
|
AgOH+ ОН-
|
= [Ag(OH)2]-
|
1, 9
|
[6, 10]
|
Ag(OH)2- + ОН-
|
= [Ag(OH)3]-
|
1,22
|
[6]
|
2Ag+ + ОН-
|
= [Ag2OH]+
|
7,39
|
[6]
|
Ag+ + 2OH-
|
= [Ag(OH)2]-
|
3,64
|
[6]
|
2Ag+ + Н2O
|
= [Ag2OH]+ + H+
|
-11,1
|
[11]
|
2Ag+ + 2Н2O
|
= Ag2(OH)2+2H+
|
-17,7
|
[11]
|
Кумуш цианид ва цианидли комплеслар. Кумуш цианид – AgCN, оқ рангли модда бўлиб, калий цианидни бевосита кумуш ионлари мавжуд эритмага таъсир эттириб олинади. У артиқча миқдордаги реагент билан осонгина турли хил таркибли комплекс бирикмалар ҳосил қила олади. Асосан [Ag(CN)2]- таркибли бўлади. Бу бирикма кумуш тузлари билан минерал кислоталарда эримайдиган Ag[Ag(CN)2] чўкмасини ҳосил қилади. Кумушнинг цианидли комплексларининг барқарорлик константалари қуйидаги 3-жадвалда берилган.
Жадвал 3.
Кумушнинг цианидли бирикмаларининг барқарорлик константалари [7]
Реакция
|
lgК
|
AgCN(қ) =
|
Ag+ + CN-
|
-14,15
|
2Ag(CN)(қ) =
|
Ag+ + [Ag(CN)2]-
|
-11,30
|
Ag[Ag(CN)2](қ) =
|
Ag+ + [Ag(CN)2]-
|
-11,35
|
[Ag(CN)2]- + CN- =
|
[Ag(CN)3]2-
|
0,89
|
[Ag(CN)3]2- + CN- =
|
[Ag(CN)4]3-
|
-1,13
|
Кумуш аммиакатлари – Ag(NH3)+, Ag(NH3)2+ . Уларни кумушнинг AgCl, AgBr, AgCN, Ag3PO4 каби тузларига аммиак эритмасини қўшиш орқали ҳосил қилиш мумкин. Кумуш аммиакатлари жуда барқарор комплекслар қаторига киритилади. Уларнинг барқарорлик константалари қуйидагича:
Жадвал 4.
Кумуш аммиакатларининг 250С даги барқарорлик
константалари [12]
Реакция
|
lg К
|
Ag+ + 2NH3 = [Ag(NH3)2]+
|
7,22
|
Ag+ + NH3 = [Ag(NH3)]+
|
3,32
|
Ag(NH3)+ + NH3 = [Ag(NH3)2]+
|
3,92
|
Кумуш сулфиди – Ag2S, қора рангли модда бўлиб, кумуш тузлари эритмасига ёки металл ҳолидаги кумушга (ҳаво кислороди иштирокида) водород сулфид таъсир эттириб олинади.
4Ag + 2H2S + O2 → 2Ag2S + 2Н2O
У кўпчилик сулфидлардан фарқ қилиб, сулфид иони таъсирида полисулфидлар ҳосил қилмайди. Ишқорларда ва минерал кислоталарда (нитрат кислота мустасно) эримайди.
Кумуш шунингдек олтингугурт атоми билан анча барқарор комплекс бирикмалар ҳосил қила олади. Улар ичида сулфатлар, сулфитлар, тиосулфатлар ва сулфидлар бор.
Кумуш фториди – AgF, сувсиз ҳолатда аммиакни шимиб оладиган, сувда осон эрийдиган туз. Бошқа кумуш галогенидларидан фарқ қилиб, сувда жуда яхши эрийди (0,55 қисм сувда 1 қисм). Кристалланганда бир ёки икки молекула сув сақлаган кристаллогидратларни ҳосил қилади. 25oC даги диссотсиланиш константаси 0,68 га тенг [13].
Кумуш хлориди – AgCl, оқ қуюқасимон чоъкма, табиатда кераргирит номи билан кўп учрайди. 455оC да парчаланмасдан суюқланади. Ҳатто сулфат кислотада ҳам эримайди. Ишқорий металлар карбонатлари билан металл ҳолидаги кумушгача қайтарилади.
4AgCl + 2Na2CO3 = 4NaCl + 2СO2 + O2 + 4Ag
Калий цианид, натрий роданид, натрий тиосулфат, аммиак эритмаларида комплекслар ҳосил қилиб эрийди.
2KCN + AgCl = K[Ag(CN)2] + KCl
Хлорид кислота ёки ишқорий металларнинг хлоридларининг юқори концентратсияли эритмаларида комплекс хлоридли анион ҳосил қилади. Концентратсия ортгани сайин унинг турли анионлари ҳосил бўлади. Масалан, 0,1-0,5M KCl эритмасида [AgCl2]- шаклида, 1,5M эритмасида эса [AgCl3]2- ва ундан юқори концентратсияларда [AgCl4]3-кўринишида бўлади. [14]
Кумуш бромид – AgBr, сариқ қуюқасимон чўкма кўринишида бўлади. Табиатда бромаргерит номи билан учрайди. 422oCда парчаланмасдан суюқланади. Сувда кумуш хлориддан ҳам кам эрийди. Калий цианид, натрий тиосулфат ва аммиак эритмаларида комплекс бирикмалар ҳосил бўлши эвазига эрийди, нитрат кислотада эримайди. Ёруғлик таъсирида осон қайтарилгани учун фотографияда ишлатилади.
Ишқорий металларнинг бромидларида концентратсиянинг ортишига қараб, [AgBr2]-, [AgBr3]2-, [AgBr4] 3- анион комплексларини ҳосил қилади. Лекин бромид ионининг концентратсияси 5M дан ортганда икки ядроли комплекс ион – [Ag2Br6]4- ҳосил бўлади. [15]
Кумуш йодид – AgJ,кумушнинг сувда эрийдиган тузларига йодидлар таъсир эттирилганда сариқ рангли чўкма ҳолатида ҳосил бўлади. 3 та модификатсияси мавжуд. Кумуш йодид кумуш галогенидлар ичида энг кам эрийдиганидир.
AgNO3 ва KJ эритмаларидан олиб аралаштирилганда концентратсиянинг ўзгаришига қараб турли хил бирикмалар ҳосил бўлади. 1M AgNO3 билан комплекс катион – [Ag2J]+ ҳосил қилса, 2М эритмасида [Ag3J]2+ ни ҳосил қилади. Аксинча йодид ионининг концентратсияси оширилганда эса комплекс анионлар– [AgJ2]-, [AgJ3]2-, [AgJ4]3- ҳосил бўлади. [15] Сҳунингдек икки ядроли комплекс анионлар ҳам ҳосил бўлади – [Ag2J6]4-, [Ag3J8]5-.
Агар кумуш йодидга KJ ва KBrкаби галогенидлар аралашмаси таъсир эттирилса қуйидаги таркибга эга аралаш лигандли галоид бирикмалар ҳосил бўлади: [AgJ3Br]3-, [AgJ2Br]2-, [AgJBr2]2-.
Жадвал 5.
Кумушнинг галогенли ҳосилаларининг барқарорлик константалари
Реакция
|
lg К
|
Адабиёт
|
Ag+ + F-
|
= AgF
|
0,38
|
[13]
|
Ag+ + HF
|
= AgF + H+
|
-0,17
|
[13,16]
|
AgCl (қ)
|
= Ag+ + Cl-
|
-9,77
|
[15]
|
AgCl(қ) + Cl-
|
= [AgCl2]-
|
-4,38
|
[15, 16]
|
AgCl(қ) + 2C1-
|
=[ AgCl3]2-
|
-4,12
|
[16, 17]
|
AgCl(қ) + 3С1-
|
= [AgCl4]3-
|
-4,52
|
[16, 17]
|
Ag+ + Cl-
|
= AgCl
|
3,53
|
[15,16, 17]
|
AgCl + Cl-
|
= [AgCl2]-
|
1,81
|
[18, 17]
|
[AgCl2]- + Cl-
|
= [AgCl3]2-
|
0,31
|
[18, 16, 17].
|
[AgCl3]2- + Cl-
|
= [AgCl4]3-
|
-0,51
|
[16]
|
AgBr (қ)
|
= AgBr
|
-7,96
|
[19]
|
AgBr (қ) + Br-
|
= [AgBr2]-
|
-5,00
|
[19]
|
AgBr (қ) + 2Br-
|
= [AgBr3]2-
|
-4,35
|
[19]
|
AgBr (қ)+ 3Br-
|
= [AgBr4]3-
|
-3,60
|
[19]
|
Ag+ + Br-
|
= AgBr
|
4,38
|
[19, 18, 1122]
|
AgBr + Br-
|
= [AgBr2]-
|
2,96
|
[19, 18]
|
[AgBr2]- + Br-
|
= [AgBr3]2-
|
0,66
|
[19, 18]
|
[AgBr3]2- + Br-
|
= [AgBr4]3-
|
0,73
|
[19, 18]
|
[AgBr4]3- + Br-
|
= [AgBr5]4-
|
-0,39
|
[18]
|
Ag+ + 2Br-
|
= [AgBr2]-
|
8,53
|
[15]
|
Ag+ + 3Br-
|
= [AgBr3]2-
|
8,70
|
[15, 19, 18]
|
Ag+ + 4Br-
|
= [AgBr4]3-
|
8,78
|
[15, 18]
|
Ag+ + 5Br-
|
= [AgBr5]4-
|
8,00
|
[15,18]
|
2Ag+ + Br-
|
= [Ag2Br]+
|
9,70
|
[18]
|
2Ag+ + 6Br-
|
= [Ag2Br6]4-
|
20,48
|
[18]
|
AgJ (қ)
|
= Ag+ + J-
|
-16,01
|
[15,20]
|
AgJ (қ) + 2J-
|
= [AgJ3]2-
|
-2,42
|
[21, 18]
|
AgJ (қ) + 3J-
|
= [AgJ4]3-
|
-1,92
|
[21, 18]
|
2AgJ (қ) +4J-
|
= [Ag2J6]4-
|
-3,30
|
[21]
|
3AgJ (қ) + 5J-
|
= [Ag3J8]5-
|
-2,77
|
[21]
|
Ag+ + J-
|
= AgJ
|
6,58
|
[20]
|
AgJ + J-
|
= [AgJ2]-
|
5,16
|
[20]
|
[AgJ2]- + J-
|
= [AgJ3]2-
|
1,94
|
[18, 20]
|
[AgJ3]2- + J-
|
= [AgJ4]3-
|
-0,58
|
[18, 20]
|
Ag+ + 3J-
|
= [AgJ3]2-
|
13,60
|
[15,21,18]
|
Ag+ + 4J-
|
= [AgJ4]3-
|
14,41
|
[18]
|
Do'stlaringiz bilan baham: |
