|
ADABIYOTLAR RO’YXATI
Karimov.I.A. “Milliy g’oya targ’iboti va ma’naviy-ma’rifiy ishlar samaradorligini oshirish to’g’risida”gi 451-sonli farmon. 2006-yil 25-avgust.
O’zbekiston Respublikasida o’quvchilarni kasb-hunarga yo’naltirish tizimini rivojlantirirh konsepsiyasi. Maktab va hayot. Ilmiy ommabop jurnal. 2002-yil, 5-son.
A.V.Tsoy. Sening kasbing. Maktab va hayot. Ilmiy ommabop jurnal. 2002-yil, 5-s
ТИЛ - МАДАНИЯТ - ИНСОН
Исроилова Махбуба Ахматовна
Андижон педагогика коллежи
+998914938595
Аннотация. Мазкур мақолада ўзбек тилининг бой тил эканлиги хақидаги таьлимотлар, айниқса ХХI аср адабиётига кириб келган янги атамалар билан янада бойиганлиги, қолаверса ўзбек тилининг таьсир кучига бефарқ бўлмаган, кўнглида гўзал нутиққа ошуфталик туйғуларини хис қилган хар бир инсоннинг ўз нутқи, тили бор эканлиги, хар қандай маданиятли инсон ўз тилини хурмат қилиши хақида сўз боради.
Калит сўзлар: тил, аудиовизуал, бакалавр, магистр, мененджер, дастурчи, дизайнер
Мамалатимизда янги аср кириб келиши билан, тамоман янги ижтимоий-сиёсий тизимни барпо этилиши, бозор иқтисодий муносабатларнинг қарор топиши, янгича молиявий-кредит тизимининг барпо бўлиши, фан ва таьлим соҳасидаги туб ислохатлар, янги техника ва техналогияларнинг ривожланиши, барча соҳалардаги халқаро алоқаларнинг мисилсиз кўлам касб этиши ва бошқа кўплаб ўзгаришлар хорижий сўзларнинг ўзбек тилига кириб келиши, айниқса, ахборот- комминикатсия техналогиялари, молия-иқтисод, сиёсат, таьлим ва маданиятга оид ўзлашмалар юзлаб эмас, балки минглаб деган ўлчовлар билан ўлчана бошланди.
Бугунга келиб улар кенг омма нутқидан деярли жой олиб бўлди. Мисол учун авдиовизал, аптитеррор, бакалавр, банкамат, интернет, кредит, литсей, магистр, мониторинг, мультимедия, рейтинг, сертификат ва бошқалар.
Бундан ташқари бугун мамлакатимизда мустақиллик боис пайдо бўлаётган янги-янги атамаларни ифодалаш учун, аввало, ўзбек тилининг ўз ички имкониятлари тўлалигича ишга солинмоқда, хусусан, янги сўзлар ёйилмоқда масалан, дастурчи, аҳднома, кафолатнома; идоралараро, хукуматлараро, давлатлараро; нодавлат, нохикмат,нотижорат; маҳаллийлаштириш, компютерлаштириш, моделлаштирилиш каби эскирган деб қаралган сўзлар қайтадан тилга олиб кирмоқда.
Илгари салбийлик бўёқига эга бўлган сўзлар давр тақазосига қўра ижобий бўёқ касб этмоқда. Масалан, бизнес,
бизнесмен, миллиноер, савдогар, фермер, жаноб, капитан, парламент, журнал кабилар зарурий ҳолатларда хорижий тиллардан бошқа тил воситачилигида эмас, балки тўғридан тўғри ва меъёрга амал қилган ҳолда сўзлар ўзлаштирилмоқда.
Дунёда тил хақидаги маьлумотлар тараккаиётнинг турли даврларида гох эьтироф этилган гох рад қилинган ёки унутилган ёхуд унуттирилган. Бу хақиқат ўтган асрнинг оҳири ва асримизнинг бошларида, хусусан, бутун тилшуносликнинг турли йўналишлардаги ҳаққоний тадқиқотларнинг чинакам тамал тошига айланди. Жумладан, соддароқ айтганда, инсон тилшунослик маскур холатга асосланган, унинг намоён бўлиш йўлларини тадқиқ этиш ва асослашга қаратилган энг истиқболли йўналишдур, бу йўналишнинг тармоқларидан бири маданиятшунослик бўлиб, у тилни “Тил-маданият-инсон” учлиги доирасида ўрганади, бу фан бугун кенг истемолда бўлган миллий онг, миллий тафаккур, миллий маданият, миллий маьнавият, миллий минталитет, миллий характер каби тушунчаларнинг негизини тил ташкил этиши, тилсиз уларнинг мохияти барқарор бўла олмаслигини очиб беришни асосий мақсад деб билади,
Ҳалқнинг руҳияти ва минталитетини тилдан айрий ҳолда тассавур қилиб хам, тадқиқ этиб хам бўлмайди, тилдаги бирликларда, айниқса, образли сўзлар ибора-ифодаларда ҳалқнинг ўзига ҳослиги муайяан тарзда ўзлигини англатади.
Хулоса килиб шуни айтиш мумкинки, инсоннинг дунё қараши дунёни билишида, ўз тилда равон сўзлашида, қадирлашида, ўҳшатиш-киёслаш бениҳоя катта ўрин тутади. Бу бехат муҳим мантиқий категория, табиийки тилда ҳам ўз аксини топади.
Ўзбукистон Республикасининг биринчи Президенти Ислом Каримов ҳақли равишда таькидлаганидек, “Халқимизнинг турмуш ва тафаккур тарзига назар ташлайдигон бўлсак, бошқаларга хеч ўхшамайдиган, минг йиллар давомида шакилланган, нафакат ўзаро муомила, балки хаётимизнинг узвий боғлиғи бўлган тилимизнинг ўзига хос хусусиятларини хеч қачон йўқотмаслигимиз керак”. Ана шу хусусиятлар ўзбек тилидаги софлик муааййан тарзда ифодаланади.
Do'stlaringiz bilan baham: |
