Eshkak eshish nazariyasi va uslubiyati

19.3. Yordamchi mashqlar vositalari
Yordamchi mashqlar 
u yoki bu sport faoliyatida keyinchalik 
takom illashish u ch u n m axsus poydevor yaratuvchi harak at va 
faoliyatlarni o £z ichiga oladi.
Bu m ashqlar guruhiga sportchining tren ajer va boshqa qu- 
rilm alarda ishlash vaqtida tezlik, kuch, chidam iilik sifatlarining 
rivojlanishiga yordam beradigan vositalar kiradi. Boshqa sport 
turlaridan olingan ham da sportchining aerob va anaerob im ko- 
niyatlarini oshirishga yo ‘naltirilgan vositalar (kross yugurish, eshkak 
eshish va b.).
116

---

19.4. Maxsus tayyorlovchi mashqiar
M axsus tayyorlovchi m ashqlar malakali sportchilaming raash- 
g‘ulotlari tizim ida markaziy o ‘rimii egaliaydi. Bular harakatlarning 
muvofiqlash tuzilishi, m akoniy, m akon — vaqt, ritm ham da energetik 
tavsiflarga, asab — m ushak z o ‘riqishlari, jismoniy qobiliyatlaming 
ko£proq nam oyon bo£lishi jihatlaridan musobaqa mashqlariga ancha 
o ‘xshash b o ‘igan harakatlardir. M asalan, yuguruvchining maxsus 
tayyorlovchi m ashqlari qatoriga tanlangan masofaning kesmalari bo‘- 
yicha yugurish; gimnastikachilarda — musobaqa kombinatsiyalarining 
elem ent va bog£lam larini bajarish; shtangachilarda shtangani tortish 
yoki u bilan o £tirib — turishlarga o ‘xshash mashqlar; futbolchilarda 
to ‘p bilan va to ‘psiz aloliida, guruh ham da jam oali harakatlar va 
kombinatsiyalar kiradi.
Maxsus tayyorlovchi m ashqlarni tanlab olish tanlangan sport 
turining xususiyatlari bilan belgilanadi, shuning uchun bunday 
mashqlar doirasi, odatda, nisbatan cheklangan bo'ladi.
Shuni nazarda tutish kerakki, maxsus tayyorlovchi m ashqlar 
tanlangan sport turi bilan bir xil emas ™ aks holda ulam i qo ‘llashdan 
m a’no chiqmas edi. U lam i tanlash shunday hisob-kitob bilan amalga 
oshiriladiM, ular sportchi uchun zarur b o £lgan maxsus jism oniy 
qobiliyatlar va harakatlar texnikasiga maqsadh va tabaqalashtirib ta’sir 
ko £rsatishni ta ’minlashi zarur.
Maxsus tayyorlovchi mashqlarni vazifasiga qarab quyidagi turlarga 
ajratadilar. a) hozirlovchi — asosan harakatlar texnikasini o'zlash- 
tirishga qaratilgan; b) rivojlantiruvchi — ко‘proq jismoniy va psixologik 
qobiliyatlarni rivojlantirishga yo‘naltirilgan; v) aralash (kombinatsiya- 
lashtirilgan) — ayni b ir vaqtda h am sifatlarni, h am harakatlar 
texnikasini rivojlantirishga yo£naltirilgan mashqlar.
M usobaqa va maxsus tayyorlov mashqlari sportchining maxsus 
tayyorgarligi vositalari sanaladi.