Eshkak eshish nazariyasi va uslubiyati

18.2. Eshkak eshish sport trenirovkasi
xususiyatlari
Sportda yuqori natijalarga erishish uchun funksionai sistemalarni 
va energetik resurslarni samarah sarflanishini ta ’rniniovchi psixik 
sifatlar kompleksiga alohida ahamiyat berish lozim. Yuqori psixik 
imkoniyatga ega bo‘igan sportchifar bir xii sharoitda o ‘g ‘ir va havo- 
tirli charchash holatini yengishda, funksionai resurslarni chuqur 
sarflanishini ta ’m inlashda, inson organizmi imkoniyatlarga ta'sir 
qiluvchi vegetativ nerv sistemasi faoliyatini kengayishida erishishda 
boshqa sportchilarga nisbatan o ‘zini dadil tutadi. Bu qobiliyatlarni 
takomillashtirish sport faoliyatini ham m a qismlarida am alga oshi- 
riladi, ayniqsa, individual imkoniyatlam i maksimal yuzaga chiqarish 
bosqichida alohida e ’tibor beriladi.
Sportchi organ izmi jismoniy va psixologik imkoniyatlariga yuqori 
ta ’sir ko'rsatish bilan bog'liq maxsus chidamlilikni rivojlantirishga 
yo ‘naltirilgan m ashqlar majmuasi samarali natijalarga erishishni 
ta ’minlovchi asosiy vosita hisoblanadi. Bu mashqlar ta ’sirida yuqo­
rida ko‘rsatilgan uslubiy usuilarni qo'iiash psixik boshqarilishni har 
xil vositalari b o lish i mumkin.
Psixik boshqarilishni takomillashtirish, maxsus tayyorgarlik va 
ay rim musobaqaviy mashqlarni maqsadga yo‘naltirgan holda baja- 
rish maxsus ta>
7
orgarlikni yuqori darajaga ko‘tarishda muhim aha- 
miyatga ega b o ig an psixik tayyorgarlikni asosiy qismi hisoblanadi.
Sportchida ko‘p ytliar davomida tayyorgarlikni takoimiiashtirishga 
b o ‘lgan hohishini saqlash zamonaviy sport trenirovkasida psixik tay- 
yorgarlikni muhim m uam m olardan biri. Oxirgi yillarda bu m uam - 
m o keskin o'suvchi trenirovka va nmsobaqa yuklamalari, jismoniy 
va psixik toliqish bilan bog'liq b o iib qolmoqda.
I l l

---

Tayyorgarlikni boshlang‘ich bosqichida trenirovka jarayoni katta 
yuklanialar bilan b o g liq emas, aksincha, ko‘p]ab yangilik va qizi- 
qishlardan tarkib topgan. Sportchi mashg‘ulotdan mashg‘ulotga rivoj- 
lanib boradi.
Bulamlng ham m asi yosh sportchilarda m ashg‘ulotlarga tabiiy 
qiziqishni qo‘ilab-quvvatlashni keltirib chiqaradi. Kelajakda yukla- 
m aiar к о ‘la m ining oshishi, m a ’lum tu rg ‘unlik, ayrim ho llard a 
natijaga erishishning cho‘zilib ketishi kuzatiiadi. Ko'pchiUk sportchi- 
lar bunday holatda mashg‘ulotlarga avvalgi qiziqishini saqlab qolol- 
maydilar.
Shu sababdan ko‘pchilik sportchilar trenirovkani to ‘xtatadilar 
yoki bu sport turi qiziqarsiz degan to ‘xtamga kelib, boshqa, o ‘zi 
uchun qiziqarliroq b o lg a n sport mashg'ulotlariga o4ib ketadilar. 
Shunisi achinarliki, bu holat sportchilar yuqori natijalarga erisha 
olmaydigan ikkinchi va uchinchi bosqichda sodir bo'ladi, Bu davr 
ular uchun trenirovka m ashg‘ulotlarida o ‘zining barcha imkoniyat- 
larini ko‘rsata olmaydigan, yuqori natijalarga erishish uchun yirik 
m usobaqalarda raqobatlashm agan, soniyaning bir qism i uchun 
kurashmagan, shaxsiy va jam oa g'alabasi nashidasini totm agan davr 
hisoblanadi.
Sportchilar orasida shunday holatlar ham uchraydiki, bir qancha 
yillar davomida shug‘ullangan sportchilar ham doim o'sib boruvchi 
qiyinchiliklar va davriy turg‘unlikka duch kelganda qiziqishi pasayib, 
mehnatsevarligi kamayadi, o ‘zini qadrlaydigan bo‘Iib qoladi va oxirida 
sport bilan shug‘ullanishni to'xtatadi.
K o£rsatilgan m uam tnolar sportchilarni psixologik tayyorgarligini 
samarasizligi va yetishmasligi bilan bog‘liq. K o‘p yillik tayyorgarlikni 
oxirgi bosqichlarida sportchilarda yuqori kuchlanishli sharoitda 
tayyorgariik motivini yuqoriroq natijalarga erishishga qaratish va 
trenirovka mashg'ulotlariga b o ‘lgan qiziqishni saqlab qolish, hattoki 
oshirishga erishish uchun qanday tadbirlar q o ‘llash kerak?