Ёруғлик интерференцияси (давоми)

6. Ўтган ва қайтган нурлардан ҳосил бўлган интерференция (юпқа парда, Нютон ҳалқалари, пона).


Ю

пқа парда. Юпқа пардалардаги интерференция амалиётда кўп қўлланилишларга эга. Қалинлиги бўлган синдириш кўрсаткичи бўлган шаффоф моддадан ясалган юпқа пардадаги интерференцияни кўриб ўтайлик.

Ҳаводан бу пластинкага 1 ва 2 нур тушаётган (11.7-расм) бўлсин, бу 1 нурнинг бир қисми ҳаво-шиша чегарасидан қайтади, бир қисми синади, синган нур шиша-ҳаво чегарасидан қайтади. нуқтада ҳавога бурчак остида синиб чиқади. нуқтага бурчак остида 2 нур ҳам тушади ва қайтади. Киши кўзига иккита йўлни босиб ўтган 2 нур ва йўлни ҳавода босиб ўтган нур тушади. тўлқин фронтида иккала нур ҳам бир фазада бўлади. 2 нур оптик зич муҳитдан қайтганда фазалар фарқи π га ўзгаради ёки λ/2 тўлқин йўқотади.
Шундай қилиб бир ва икки учрашувчи когерент нурларнинг оптик йўллар фарқи
(11.25)
бўлади,
. (11.26)
дан . Бу ерда учбурчакларнинг тенглиги, бурчакларнинг синуслар ва тангенслар қоидаларидан фойдаланиб, юпқа пластинкадаги интерференция шартини ҳисоблаймиз. Шундай қилиб бир ва икки учрашувчи когерент нурларнинг оптик йўллар фарқи қуйидагича топилар экан:
(11.27)
Қайтган нурлар учун максимум шарти
(11.28)
минимум шарти
(11.29)
Ўтувчи нурлар учун максимум шарти
(11.30)
ва минимум шарти
(11.31)
Агар ёритилиш оқ ёруғлик билан бўлса, парда сирти бир хил рангга боғлиқ бўялгандай кўринади. (11.28) ва (11.29) шартлар бўйича бўладиган оқ ва қора полосалар бир қалинликдаги полосалар дейлади .
Н

11.8-rasm.
ьютон ҳалқалари. «Бир хил қалинликдаги пластиналар» типидаги интерференция манзарасини кузатиш учун шиша пластинка ва линза зарур бўлади. Қавариқ линзани пластинкага қаттиқ қиссак ва бу системага параллел ёруғлик дасталарини йўналтирсак, пластинка ва линза сиртидан қайтган нурлар интерференциялайди ва Ньютон ҳалкаларини ҳосил қилади (11.8-расм). Нурларнинг оптик йўли шаклда топилади. Бу ерда ‑ линзанинг пластинкага теккан жойидан ёруғлик нуригача бўлган масофа, ‑ линзанинг эгрилик радиуси. Ёруғ ҳалқалар учун ўринли, ,  ‑ тўлқин узунлиги. Ньютон ҳалқаси радиуслари қуйидагича бўлади:
(11.32)
Ж

11.8-rasm.
уфт ларга ёруғ ҳалқаларнинг радиуслари мос келади, ток ларга эса хира ҳалқаларнинг радиуслари мос келади. =1 қийматга =0 мос келади, яъни пластинка ва линза тегиб турган жойдаги мос келади. Бу нуқтада интенсивликнинг минимуми кузатилади. Бу ерда минимум бўлишига ёруғлик тўлқини пластинкадан қайтганда фазанинг  га ўзгариши сабаб бўлади.