Эркин иқтисодий ҳудудлар

2.1-jadval. 
AQSh, Xitoy va Rossiya Federatsiyasida EIHlarni tashkil etish maqsadlari 
AQSh davlati
Xitoy davlati
Rossiya Federatsiyasi
- belgilangan (alohida – 
depressiv eski sanoat 
hududlari yoki alohida 
korxonalari 
qatoridagi 
sanoat 
tarmoqlari 
hududlari) 
hududlarda 
iqtisodiy 
faollikni 
kengaytirish yo„li bilan 
jahon bozorida milliy 
sanoat 
raqobatbardoshligini; 
- 
ishsizlik 
darajasini 
- turli siyosiy usullar 
bilan tajriba o„tkazish; 
- xorij kapital, ilg„or 
texnologiyalarni jalb 
etish; 
- 
valyuta 
tushumi 
miqdorini oshirish; 
- 
qo„shimcha 
ish 
o„rinlarini yaratish; 
- 
mintaqalar 
o„rtasidagi raqobatni 
rag„batlantirish. 
- iqtisodiyotning qayta ishlash, 
yuqori 
texnologiyali 
tarmoqlarini, 
turizmni, 
sanatoriya-kurort 
sohalarini, 
portli va transport 
infratuzilmalarini 
rivojlantirish; 
- 
texnologiyalarni 
ishlab 
chiqish va ularning natijalarini 
tijoratlashtirish; 
- yangi turdagi mahsulotlarni 
ishalb chiqarish. 

---

39 
O„zbekiston Respublikasida 1996-yil 25-apreldagi “Erkin iqtisodiy zonalar 
to„g„risida”gi O„zbekiston Respublikasi Qonuniga muvofiq EIHlarni tashkil etish 
maqsadlari bo„lib quyidagilar hisoblanadi: 
1. Mintaqani jadal ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish. 
2. Ushbu maqsad yo„lida chet el kapitalini jalb qilish. 
3. Hamda istiqbolli texnologiyalarni jalb qilish. 
4. Va boshqaruv tajribasini jalb etish. 
Belorusiya davlatida amaldagi qonunchilikka ko„ra, EIHlar quyidagi maqsadda 
tashkil etiladi: 
1. Belorus Respublikasining ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishiga va alohida 
ma‟muriy-hududiy birliklarga ta‟sir ko„rsatish maqsadida; 
2. Yangi va yuqori texnologiyalarga va EIHlarni tashkil etishda belgilanadigan 
boshqa maqsadlarga asoslangan eksportga yo„naltirilgan va import o„rnini bosuvchi 
ishlab chiqarishlarni tashkil etish va rivojlantirishga investitsiyalani jalb etish 
maqsadida
26
. 
Demak, qonunchilikda mamlakatda EIHlarni tashkil etish maqsadlarini 
ko„rsatish uning muhim jihatlaridan biri hisobalanadi. 
AQShda 1930-yillarda tashkil etilgan tashqi savdo hududlari mamlakatdagi 
Buyuk depressiyadan keyingi ijtimoiy-iqtisodiy holatni yaxshilash, ishsizlik 
darajasini 
pasaytirish, 
milliy 
sanoatning 
jahon 
bozoriga 
chiqishida 
raqobatbardoshligini ta‟minlash maqsadlari bilan paydo bo„lgan. 
Buning natijasida bugungi kunda AQShda tashqi savdo hududlarining dengiz 
yoki okeanga chiqish imkoniga ega shtatlarida kontsentratsiyalashuvi yuz berdi. 
Masalan, Texas shtatida – 32 ta, Nyu-York shtatida – 16 ta, Florida shtatida – 21 ta, 
Koliforniya shtatida – 17 ta shunday hududlar faoliyat ko„rsatmoqda. 
Yoki tashqi savdo hududlarining suv kanallariga chiqish imkoni mavjud 
bo„lmasa-da, lekin, yirik sanoat komplekslari joylashgan shtatlarda (Ogayo – 9 ta, 
Indiana – 6 ta, Illinoys – 8 ta, Arizona – 7 ta va Michigan – 7 ta) mavjudligi va 
rivojlanganligini kuzatish mumkin. 
Bu esa ayrim manbalarda, so„nggi ma‟lumotlarga ko„ra, mamlakatda mavjud 
266 ta EIHlar soniga nisbatan ushbu shtatlarda 46 %dan ziyod EIHlar 
joylashganligidan dalolat beradi. 
Mazkur hududlarning rivojlanishi mamlakatdagi qonunchilikdan tashqari, Jahon 
savdo tashkiloti, Bojxona ittifoqi va boshqa xalqaro iqtisodiy tashkilotlar, guruhlar 
tomonidan qabul qilingan xalqaro hujjatlarga muvofiq ta‟minlanib kelmoqda. 
Yuqorida ta‟kidlanganidek, Xitoyda EIHlar faoliyatini huquqiy tartibga solib 
turuvchi alohida qonun majud emasligi sababli EIHlarda korxonalar faoliyati, xorijiy 
kapitalni jalb etish, tashqi savdo, bojxona va soliq munosabatlarini tartibga solishda 
umumqabul qilingan qonunlarga hamda Xitoy Davlat Kengashi tomonidan qabul 
qilingan Qaror va Nizomlarga asoslanishini chiqaradi. 
26
Belorus Respublikasining 1998-yil 7-dekabrdagi “Erkin iqtisodiy zonalar to„g„risida”gi “213-Z-sonli Qonuni, 3-
modda. 
pasaytirish. 

---

40