Ёритиш электр

7.5. Электр аппаратларини монтаж қилиш

Рубильниклар иссиқликка чидамли, механик мустаҳкам ва изоляцияловчи магистралдан тайёрланган плиталарда (панелларда) ўрнатилади. Талаб қилинадиган панелнинг ўлчамлари ва қалинлиги андоза ёрдамида ёки рубильникнинг берилган ўлчамлари бўйича белгиланади, сўнг унда лозим бўлган диаметрли тешиклар очилади. Изоляцион плитани каркасга маҳкамловчи больтлар плиталардан чиқиб турмаслиги учун уларда ўйиқлар қилиш керак.

Кучланиши 220 В гача бўлган тақсимлаш қурилмаларида рубильникларни шчитнинг олд томонида ўрнатишга рухсат этилади, фақат уларнин иш токлари 300 А дан катта бўлмаслиги шарт. Монтаж қилинган рубильник уланганда унинг пичоқларини контакт жаьларига бир оз куч билан киритиш лозим.
Бир томирли алюминий симлар рубильникларга шайбалар ёрдамида уланади. Улангандан бир томирли мис симларининг учларига ҳалқа кўринишида ишлов бериладиган ва больтларга кийгизилади, бунда гайка тортиб буралганда ҳалқа очилиб кетмаслиги, яъни гайканинг йўли бўйича қўйилиши лозим. Рубильникка уланадиган кўп томирли алюминий ва мис симларнинг учларига учликлар билан ишлов берилади. Монтаж қилинган рубильникларнинг контакт пичоқларига ва жаьларига мой суркаш тавсия қилинмайди.
Чиқиш линияларининг жиҳозини ўрнатиладиган асбобларнинг қувватлари, ўлчамлари ва сонига қараб битта панелга икки ёки уч қатор қилиб монтаж қилиш мумкин. Шчитга автоматлар ва сақлагичлар ўрнатилганда, уларнинг устидан бошқа аппаратлар ёки ток ўтказувчи қисмларни жойлаштирилмайди.
Очиқ сақлагичлар қуйганда суюқлашган қуймаси суюқланган металлининг газлари ва буғлари тақсимлаш шчитининг уларга яқин жойлашган элементларига тушмайдиган қилиб ўрнатилади, бу автоматларнинг ёй ўчирувчи камераларига ҳам тегишлидир. Уларни занжирнинг бошқа элементларидан горизонтал йўналишда 200 мм дан ва вертикал йўналишда 400 мм дан кам бўлмаган масофада ўрнатиш тавсия қилинади.
Рубильниклар ва автоматик узгичларнинг шинага уланадиган пичоқлари очиқ ҳолатда бўлганда уларда кучланиш бўлмаслиги лозим.
Автоматик узгич, уни кўздан кечириш ва таъмирлаш учун жой етарли бўладиган қилиб ўрнатилиши лозим. Автомат ёй ўчириш камераси олинган ҳолда монтаж қилинади.
Автоматик узгичнинг юқоридаги қисмларидан ток манбаидан келадиган симларни, пастдагилардан эса–ток истеъмолчиларини улаш учун фойдаланилади.
Автоматик узгичнинг юқориги қисмларидан ток манбаидан келадиган симларни, пастдагилардан эса–ток истеъмолчиларини улаш учун фойдаланилади.
Автоматик узгичнинг юқоридаги чиқиш уларга таъминлаш манбаидан келадиган симларни улаш учун, пастки чиқиш симлари эса қабул қилувчи га борадиган симларни улаш учун ишлатилади.
Автоматик узгич маҳкамланадиган асос текисланади, уларнинг каркасини бураб маҳкамлашга эгувчи механик зўриқишлар ҳосил бўлади. Автоматик узгичнинг ўзи, унинг каркаси ёки плитаси вертикал ҳолда мотаж қилиниши лозим. Шчитда ричагли юритманинг плитаси билан автоматикасинин асоси орасидаги масофа 250 мм дан кам бўлмаслиги лозим.
Автоматик узгич монтаж қилиб бўлгандан кейин унинг ёй ўчирувчи камераси жойига қўйилади. Автоматик узгичнинг ҳаракатланадиган контактлари камеранинг деворларига тегмаслиги лозим.
Барабанли контроллердан кожух олинади, контактлари чангдан ва мойдан тозаланади, кейин диққат билан кўздан кечирилади. Кўздан кечираётганда ҳаракатланмайдиган контактларнинг ҳаракатланадиганига тегиб туриш зичлиги текширилади ва контактнинг босими етарли бўлмаса босадиган ҳалқанинг стопор больти тескари томонга бурлади ва ҳаракатланмайдиган контакт ҳаракатланадиган маълум куч билан босиб босадиган, ҳалқанинг бошқатдан стопор больт билан маҳкамланади. Контактлар орасидаги босимнинг етарли бўлмаслигига, унинг бузуқлиги ёки кулачок тутқичи, пружинасининг бўшашиб кетганлиги сабаб бўлса, нуқсонли пружина заводдан контроллернинг заҳира қисмлари сифатида берилган янгиси билан алмаштирилади.
Контроллерни ўрнатишдан олдин унинг штурвалини бураб ҳамма контактлар белгиланган ҳолатда тўғри жойлашганлиги, шунингдек конроллерp изоляцион деталларнинг бутунлиги ва ҳолати текширилади: нуқсонли деталлар янгисига алмаштирилиши лозим. Контроллер гайкали больтлар билан пойдеворга ёки металл тузилишга маҳкамланади, унга симлар тўғри уланганлиги ва унинг аниқ ишлаши текширилади. Контроллернинг симлари унинг паспортига қараб, завод инструкциясига биноан ва кожухнинг ички қисмидаги схемага қараб уланади.
Контакторлар ва магнитли юргизгичларни ўрнатишдан олдин аппарат–ларнинг комплектлилигига ва маҳкамлаш деталларнинг мавжудлигига, шунингдек уларни монтаж қилиш да ва ишлатишда ҳалал берадиган нуқсонларнинг йўқлигига ишонч ҳосил қилиш учун диққат билан кўздан кечирилади, бунинг учун:
аппарат ташиб келтиришда ва омборда сақланаётганда унга тушган чанг ва ифлосликлардан тозаланади;
магнитли тизими ораси очилади, сайқалланган юзасини тоза бензин билан ювиб, тоза увада билан артиб консервация мойда тозаланади;
якорни қўл билан босиб, унинг енгил ҳаракатланиши ва ҳаракатланувчи блок–контактларнинг тўғри уланиши, шунингдек якорнинг ўзакда тўғри ётиши текширилади (якорь ўзининг 70% юзаси билан ўзакда ётиши керак: ётадиган юзасининг ўлчами якорь билан ўзак орасига нусха оладиган қоғоз билан бирга қўйилган тоза қоғозда изи бўйича аниқланади);
ҳаракатланувчи тизим қайтарувчи пружинасининг тузуклиги ва ҳаракати текширилади (якорь ўзининг бошланғич ҳолатига эркин қайтиши лозим);
турли фазаларга тегишли ток ўтказувчи қисмлар изоляциясининг қаршилиги ёрдамида мегаомметр ёрдамида уларнинг бир–бирига ва ерга уланган қисмларга нисбати билан ўлчанади; агар изоляциясининг қаршилиги 1 мОм дан кичик бўлса қуритилади;
ёй ўчириш қурилмасининг ҳолати ва камерасининг бутунлигини текширилади (ёрилган ва чети ўчган камералар янгисига алмаштирилиши керак); магнит ўтказгичнинг ўзагига ғалтак яхши ўрнатилганлигига, улар изоляциясининг ҳолати яхшилигига ва ғалтакда узилишлар йўқлигига ишонч ҳосил қилинади.
ҳамма маҳкамловчи деталларнинг пишиқ тортилганлиги ва иссиқлик релесининг ҳолати текширилади.
Янгитдан монтаж қилинган аппаратларда контактларнинг очилиш даражаси, сусайиши ва контактларининг сиқилиш и (бир–бирига босими) текширилади.
Контактлар узилган ҳолатда бўлганда ҳаракатланмайдиган ва ҳаракатланадиган контактлар орасидаги энг қисқа–А масофа–контактларнинг очилиши даражаси дейилади (7.5–расм, а).



7.5–расм. Электр аппарати контакларининг очилиши даражаси, сусайиши ва охирги босишини ростлаш:
а–контактлар очилиш даражаси ва бошланғич босишини аниқлаш (аппаратнинг магнит тизими очилган ҳолда), б–сусайишини ва контактнинг охирги босимини аниқлаш (аппаратнинг магнит тизими ажралган ҳолда); 1–ҳаракатланмайдиган контакт,
2–ҳаракатланадиган контакт, 3–диномометр, 4–ҳаракатланувчи контакт пластинаси,
5–контакт туткич скобаси, 6–контакт туткич скобасини валга маҳкамловчи хомут.

Агар ҳаракатланмайдиган контакт очиб қўйилган бўлса, тўлиқ туташган вазиятдан ҳаракатланадиган контактнинг ҳаракатланмайдиган контакт юзасидан қанча масофага сурилишини контактларнинг сусайиши дейиш қабул қилинган. Амалда провални аниқлаш жуда қийин бўлганлиги учун ҳаракатланадиган пластина 4 билан контактлар уланган ҳолатда бўлганда контакт тутқичнинг скобаси 5 орасидаги оралиқни текшириш билан чегараланади (7.5–расм, б).

Монтаж қилиш да аппарат контакт тизимининг бошланғич ва охирги босиши текширилиши керак.
Биринчи босиш нуқтасида конатк пружинаси ҳосил қиладиган контакт тегизувчи куч бошланғич босиш кучи дейилади. Агар бошланғич куч етарли бўлмаса, контактлар бир–бирига кавшарланиб қолиши мумкин, бошланғич босиш талаб қилинган қийматдан оширилганда эса контакторнинг аниқ ишлаши бузилади.
Бошланғич босиш контактлар очиқ ҳолатдагида (7.5–расм, а қаранг) текширилади. Олдин ҳаракатланадиган контакда контактлар бир–бирига тегадиган чизиқ бегилаб олинади. Ҳаракатланадиган контакт билан контакт ўрнатилган пластина орасига бир бўлак юпқа қоғоз қисилади. Ҳаракатланадиган контакт тутқичнинг тегишдан динамометрнинг илгаги ўтказилади, қўл билан қоғоз эркин чиққунча динамометр тортилади. Динамометрнинг кўрсатиши шу пайтидаги бошланғич босишнинг қиймати ҳақида тушунча беради. бошланғич босишни ўлчашда босиш чизиғи контактларнинг туташадиган юзларига тик бўлишии керак, акс ҳолда ўлчаш натижалари тўғри чизиқмаслиги мумкин. Агар ҳаракатланадиган контакнинг тутқичидан динамометрнинг илгаги учун тешик капрон ипдан контактларнинг туташадиган чизиғига сиртмоқ солиш ва динамометр илмоьини унга илиш керак.