Ёритиш электр

6.5. Кабелларга ишлов бериш

Кабелларни туташтириш учун уларнинг учларига ишлов бериш керак.

Кабелларнинг ҳимояловчи ва изоляцияловчи қисмларини навбати билан олиб ташлаш операциялари, кабелнинг учларига ишлов бериш дейилади. Учларига ишлов бериш муфталарни монтаж қилиш ишининг бир қисми ҳисобланади.

6.12–расм. Кабелга ишлов бериш:

а–учига ишлов берилган тайёр кабелнинг умумий кўриниши, б–кабелдаги жут қопламаси устидан бандаж қўйиш, в–ташқи жут қўйиш қопламасини ечиб олиш,
г–зирҳкескич билан зирҳини кесиш, д–зирҳини олиб ташлаш, е–кабель ипини олиб ташлаш, ж–қобиқни ҳалқасимон қилиб кесиш, з–қобиқни бўйламасига кесиш, и–қўтьошин қобиқ тасмасини олиб ташлаш, к–кабелнинг ишлов берилаётган қисмидан қобиқнинг ҳаммасини олиб ташлаш, л–кесадиган дискли НКА пичоьини алюминий қобиқни спиралсимон қилиб кесиш.

Ишлов бериш ўлчамлари (6.12–расм, а) муфтанинг тузилмасига туташадиган кабелларнинг кучланишига ва улар томирларининг кесимига (6.10–жадвал) боғлиқ. Кабелларга ишлов бериш ўлчамларини махсус линейкалар билан аниқлаш мумкин. ЛК улаш линейкалари (кабель линейкаси) икки хилда ишлаб чиқарилади: ЛК–1 линейкаси – кучланиши 1 кВ гача бўлган кабеллар учун; ЛК–2–кучланиши 6 ва 10 кВ ли кабеллар учун. ЛК–1 линейкасининг олд томонида чўян муфтада уланадиган кучланиши 1 кВ гача бўлган кабелларга ишлов бериш учун маълумотлар, орқасида эса–эпоксид муфталарда туташтириладиган кабеллар учун маълумотлар келтирилган. ЛК–2 линейкасида мос ҳолда кучланиши 1 кВ гача бўлган кабелларга ишлов бериш учун маълумотлар, орқасида эса–эпоксид муфталарда туташтириладиган кабеллар учун маълумотлар келтирилган. ЛК–2 линейкасида мос ҳолда кучланиши 10 кВ ли кабелларни қўрғошин муфталарда ва кучланиши 6 ва 10 кВ ли кабелларни эпоксид муфталарда туташтириш учун маълумотлар берилган.

Туташтириладиган ва тармоқлайдиган чўян муфталарнинг асосий тавсифлари

6.9–жадвал

Муфта–нинг тип ўлчами	Кабеллар томирларининг кесими, мм^2		Ўлчамлари
	Уч томирли	Тўрт томирли	А	Б	В	Г	d	s	Битта қўйма муфта нинг оғирлиги кг
Туташтириш муфталари
СЧо–40 СЧо–50 СЧо–60	35 гача 50–95 120–185 240	16 гача 25–70 95–150 185	580 720 830 900	460 580 650 710	153 185 208 235	170 210 240 260	40 50 60 70	5 5 6 6	8,7 19,6 31,2 36,7
СЧм–40 СЧм–50 СЧм–60	35 гача 50–95 120–150 185–240	16 гача 25–70 95–150 185	475 560 630 700	375 440 500 570	106 117 130 138	134 149 174 182	40 50 60 70	4 5 5 5	4,8 10,9 16,4 19,8
Тармоқлаш муфталари
От–40 От–50 От–60 От–70	35 гача 50–95 120–185 240	16 гача 25–70 95–150 185	670 760 900 1010	– – – –	400 450 530 605	130 154 180 200	40 50 60 70	5 6 6 7	15,2 21,8 31,4 42,8
Оу–40 Оу–50 Оу–60 Оу–70	35 гача 50–95 120–185 240	16 гача 25–70 95–150 185	715 805 950 1100	– – – –	310 345 420 480	130 154 180 200	40 50 60 70	5 6 6 7	21,2 24,6 35,5 40,3
Ок–40 Ок–50 Ок–60 Ок–70	35 гача 50–95 120–185 240	16 гача 25–70 95–150 185	670 760 900 1010	– – – –	670 760 900 1010	130 154 180 200	40 50 60 70	5 6 6 7	26,9 40,8 44,5 56,7

Кучланиши 1 кВ гача бўлган кабелларни чўян муфтада туташтириш ва тармоқлаш учун кабеллар учларига ишлов бериш ўлчамлари

6.10–жадвал

Муфтанинг тип ўлчами	Ўлчамлари, мм
	А	Б	В	Ж	О	П
СЧ–40 СЧо–60 СЧо–70 СЧо–40 СЧо–50 СЧо–60 СЧо–70	295 365 420 455 245 290 310 355	125 135 155 160 105 120 130 130	170 270 265 295 140 170 180 225	115 175 210 240 100 130 140 185	35 35 35 35 25 25 25 25	20 20 20 20 15 15 15 15
От–40 ва Ок–40 От–50 ва Ок–50 От–60 ва Ок–60 От–70 ва Ок–70	350 395 460 525	125 135 155 160	225 260 350 365	170 205 250 310	35 35 35 35	20 20 20 20
Оу–40 Оу–50 Оу–60 Оу–70	350/395 395/440 460/520 525/615	125 135 155 160	225/270 260/305 350/365 365/495	170/215 205/250 250/310 310/440	35 35 35 35	20 20 20 20

Эслатма: 1. О_у типидаги у–симон тармоқлаш муфталари учун суратда муфтанинг чап қисми учун асосий кабелга ишлов бериш ўлчамлари, махражда эса – муфтанинг ўнг қисми учун асосий кабелга ишлов бериш ўлчамлари келтирилган.
2. “Г” ўлчам туташтириладиган жойга қараб аниқланади.

Линейка тўққизта вертикал қатордан тузилган бўлиб, улардан иккитаси кабелнинг кучланиши ва ток ўтказувчи томирлари кесимини характерлайди, учинчи қатор–муфта ўлчамини, тўртинчи ва бешинчиси–кабелнинг зирҳли қобиғи очиладиган қисмининг ўлчамини мос ҳолда, олтинчи ва еттинчиси–ҳалқали белбоғи ва белбоғ изоляцияси экранловчи қисмининг ўлчамларини, саккизинчи ва тўққизинчиси кабелнинг ток ўтказувчи томирлари изоляциясининг ва очиладиган қисмининг ўлчамларини характерлайди.

ЛК–1 ва ЛК–2 линейкалари кабелларни муфталарда туташтириш учун ҳам, уларнинг учларига пўлат ёки эпоксид воронкалар билан ишлов бериш учун ҳам ишлатилади.
Ишлов беришдан олдин кабелнинг учи тўғриланади ва А масофада (6.12–расм, а ва 6.10–жадвал) ташқи жут қопламаси устидан рухланган пўлат симдан 2–3 ўрам бандаж ўралади (6.12–расм, б). Кабелнинг учидан бандажгача жут қопламаси чуватилади (6.12–расм, в) ва кесиб ташланмайди, чунки у зирҳ поьонасини занглашдан ҳимоялаш учун (муфта монтаж қилингандан сўнг) қолдирилади. Чуватилган жут қопламаси вақтинча кабелнинг ишлов берилмайдиган қисмига ўраб қўйилади. Сўнг зирҳига биринчи бандаждан Б масофада (6.12–расм, а га қаранг) иккинчи сим бандаж ўралади. Биринчи ва иккинчи бандажлар орасидаги қисм узунлиги 50–70 мм. Шу қисмда ерга уланадиган сим зирҳнинг тасмасига туташтирилади. Кабеллар сувда ётқизилганда қўлланадиган туташтириш ва тармоқлаш чўян муфталари, учларидаги воронкалар, шунингдек махсус муфталар, зирҳнинг кўрсатилган қисмидан муфтанинг оғзини зичлаштириш учун фойдаланилади ва бу ҳолда унинг узунлиги 100–150 мм ни ташкил қилади.
Кабелга бандажларни қўйиб қобиқдан узоқлаштириш учун унинг зирҳи озгина бўшатилади, ундан кейин иккинчи бандаж четидан (6.12–расм, г) зирҳ кесгич билан қирқилади (6.12–расм, г) ва олиб ташланади. Сўнгра қобиқдаги кабель ипи чуватилади ва қобиқдан кабель ипи ва ҳимояловчи қоғоз ёки поливинилхлорид (6.12–расм, е) қопламаси олинади. Кабель қобиғидан сульфат қоғозига ўралган ҳимояловчи қопламани олиб ташлаш учун кавшарлаш лампаси алангасини ҳаракатлантириб, кабелнинг ишлов берилаётган учи 40–50С гача иситилади. Қопламасидан бўшатилган кабель қобиғининг устки юзасидан битум таркибини олиб ташлаш учун шу юза 40С гача иситилган бензинда ёки трансформатор мойида ҳўлланган латта билан артилади. Кейин кабель қобиғи иккита жойидан халқа шаклида (6.12–расм, ж) ва икки жойидан бўйламасига (6.12–расм, з) кесилади. Ҳалқасимон шаклда кесилишлар орасидаги масофа кучланиши 1 кВ гача бўлган кабеллар учун 20 мм, 6 ва 10 кВ ли кабеллар учун 25 мм бўлиши керак. Бўйламасига кесилган жойлар орасидаги масофа 10 мм. Қобиқ қалинлиги кесиш чуқурлигини чеклагичи бор махсус кабель пичоқлари (НКА, НКС ва бошқа) билан ярмигача кесилади.
Иккита бўйламасига кесилган жойлар орасидаги қобиқ полосаси ясси жағли омбир билан олиб ташланади (6.12–расм, и), ундан кейин кабелнинг ишлов берилаётган қисмидаги қобиқнинг ҳаммаси қўлда олиб ташланади (6.12–расм, к). Алюминий қобиқни олиб талаш учун кесадиган дискли пичоқдан фойдаланилади. Бу ҳолда қобиқ бўйламасига кесилмайди, ҳалқа шаклида кесгандан кейин спираль шаклида кесилади. Бунинг учун пичоқ 45 бурчак остида ўрнатилади, қобиқ призма билан кесувчи диск орасида қисилади, айланма ҳаракатлантириб уни спираль шаклида кесилади (6.12–расм, л), кейин ясси жабли омбир билан олиб ташланади.

Кабель муфталари ва заделкаларини монтаж қилиш учун асбоблар ва жиҳозлар рўйхати

6.11–жадвал

Номи	Сони дона	Номи	Сони Дона
Аптечка 0,5 ва 1,5 л ҳажмли металл банкалар Бидонлар Зирҳ кескич Парафин учун ванна 10 ва 12 л ҳажмли цилиндрсимон челак Муфтага массани қуйиш учун воронка Муфта ва кабелларни кўздан кечириш учун кўзгу 20х200 ва 35х400 мм ли зубило 5 л ҳажмли канистр Кабель мастикаси иситиш учун қопқоқли кастрюлька Бўёқчилик чўткаси Кабеллар томирларидан резина ва пластмасса изоляциясини олиш учун омбир 3–номерли керилма жағли калит Тишлаб узгич Гайка калитлари 3/8”х 1/2” Тарам–тарам сиртли резина гиламча Кавшарни иситиш учун чўмич Ёғоч дастали илмоқ Кавшарлаш лампаси ёки баллони ва шланги бор пропан горелкаси Қошиқ (чўмич) Асбоблар учун қути Белкурак Пўлат лом Тунука пўлатдан ишланган тарнов Дастарра арраси Қоришмани парт қилиш Қоришмани парт қилиш (қиздириш) учун ўлчами 520/310 мм ли това. Қуйиладиган мастикани ва кавшарни қиздиргич (электр, газ ёки манқал) Разбортовка Асбоблар ва метариаллар учун сандиқлар Қоғоз ролик ва рулонлар комплекти бор банкаларни қиздириш учун термос Металлоправода, шкаласи 300С гача бўлган термометр Томирларни эгиш учун андозалар Штанга циркулp Пўлат чўтка Ёпиладиган металл яшик	1 2 2 1 1 1 1 1 2 1 1 2 1 2 1 1 1 1 1 1 2 1 1 1 1 1 6 1 1 1 2 1 1 2 1 1 1	Эпоксид компаунди, кабель мастикаси ва кавшарни аралаштириш учун қорғич Пўлат метр Оғирлиги 0,6 кг ли слесарлик болғачаси Ёғоч болға Эговлар (тўплам: уч қиррали йирик тишли 12 “–1 дона тишли–8”–1 дона, юмалоқ йирик тишли 10 ”–1 дона) Монтёрлар учун буклама пичоқ Монтёрлар учун оддий пичоқ Кабелни кесиш учун қайчи Темир арра Қўрғошин трубани пачоқлаш учун болғача Узунлиги 100 мм ли отвёртка Чарм тасмали ҳимоя кўзойнаги Каркасли брезент палатка Суруп астарли полиэтилен ёки резина (медицина) қўлқопи Брезент қўлқоп Пинцет Майда асбоблар учун планшет Узунлиги 200 мм ли тиши япалоқ универсал омбир Туташтириш муфтасини монтаж қилиш учун инвертарp таглик	1 1 1 1 1 3 1 1 1 1 1 1 1 2 2 2 1 1 1 1 1

Эслатма: Юқорида кўрсатилган асбоблар ва жиҳозларининг кўпчилиги монтёр–кабелчи учун комплектланадиган махсус тўпламга киради.

Кабелга ишлов бериш операцияси белбоғ, қоғоз изоляцияси ва ярим ўтказгич қора қоғозни олиб талаш билан якунланади. Яримўтказгич қора қоғоз кабель учидан чуватилиб қўрғошин ёки алюминий қобиқни қирқилган жойигача И масофада йиртиб (пичоқ билан эмас) олинади. Кабелнинг томирлаи орасида жойлашган тўлдиргичлар пичоқ билан кесиб олинади, бунда пичоқнинг тиғи томирлар бўйлаб кабелнинг ишлов берилмайдиган томонига йўналтирилиши керак. Беллама изоляциянинг қуввати устидаги ҳалқасимон белбоғ томирлар туташтирилгандан сўнг олиб ташланади. Кабелга ишлов бериб бўлингандан сўнг уни муфтада улашга тайёрлашга киришилади.