Kommunikasion ta’sir vositalarini tanlash menejerlardan mediarejalashtirish
ko’ikmalarini, kommunikatsiya vositalari va vaqtini kombinasiyalash mahoratini,
axborot tarqatish maqsadlari qo’yishni, maqsadli bozor imkoniyatlarini baholashni,
172
mavjud moliyaviy resurslar doirasida kommunikasion ta’sir jadvali ishlab chiqishni
talab etadi.
Mediarejalashtirishga ishonchlilik, o’z vaqtidalik, sermazmunlik, komplekslilik
va bir vaqtning o’zida qo’yilgan vazifalarga erishish mumkinligini ta’minlash
borasida qator majburiy talablar qo’yiladi.
Mediarejaga bo’limlar sifatida quyidagilarni kiritish maqsadga muvofiq: asosiy
marketing strategiyalari va maqsadlari, ta’sir ko’rsatiladigan muloqot doirasini
tanlash, reklama va bozor marketing tahlili, mediastrategiya, reklama ta’siri jadvali,
uni baholash va nazorat qilish.
Mediarejalashtirish jarayonida taktik kommunikatsiya harakatlari va strategiya
shakllantirish asosi hisoblanadi. Mediastrategiya muloqot doirasining xohish-
istaklariga muvofiq reklama vositalarini tanlash, ijodiy va kommunikativ tarkibiy
qismlarni belgilash, samarali ta’sir ko’rsatish davrini o’z ichiga oladi.
Ilgari surish maqsadini tanlash ta’sir etish ob’ekti va tarqatish vositalariga
bog’liq bo’lib, sotishga bilvosita yoki bevosita ta’sir etuvchi, tovarni xarid qilish
haqida qaror qabul qilishni yaqinlashtiruvchi barcha omillarni hisobga olishi kerak.
Butun sotish zanjiri bo’yicha ulkan xarajatlar taklif etilayotgan tovar ustunliklari, u
haqida xabardor qilish, xaridga undashi va bir necha marta xarid qilishga
yo’naltirilishi lozim.
Bozorni tahlil qilish natijalari bo’yicha reklama beruvchi reklama tufayli
xaridor kuchli yoki kuchsiz jalb qilingan holda xarid haqida qaror qabul qilishini
tushunishi lozim. Iste’molchi tovar markasini qanchalik kam bo’lsa va unga
qanchalik ko’p qiziqsa, xarid haqida qaror qabul qilish uning uun shunchalik ko’p
riskli bo’ladi. U xarid qilishga moyil bo’lganda reklama beruvchi uchun ijobiy qaror
qabul qilish kam sonli variantlar bilan va osonroq erishiladi. Shu sababli ta’sir
ko’rsatiladigan muloqot doirasi, masalan, aholining og’izdagi yoqimsiz hidni
ketkazish, kariesnning oldini olish maqsadida yoki do’stlari davrasida bu narsa
odatga aylangani uchungina saqich xarid qiladigan qismi o’rganiladi. Sabablar soni
juda ko’p bo’lishi mumkin, ular diqqat bilan tadqiq qilinadi va muhimlik darajasi
bo’yicha ranglarga ajratiladi.
Marketologni ko’p hollarda so’rov natijalarini noto’g’ri talqin qilish xavfi kutib
turadi. Odamlar o’zini bo’rttirib ko’rsatishi mumkin. Respondentlarning ko’pchiligi
173
yangi va xilma-xil mahsulotlar xarid qilishni sidqidildan yaxshi ko’rishini, eng
avvalo, mahsulot sifatiga e’tibor qaratishini aytadi, haqiqatda esa xaridlarning katta
qismini tovarlar narxi arzonlashtirligan magazinlarda amalga oshiradi.
Biщ vrachlarning ovqatlanish rasionida yog’larni kamaytirish va kletchatka
tarkibi yuqori bo’lgan non mahsulotlari iste’moli ulushini oshirish bo’yicha
tavsiflarini ijobiy qabul qilamiz, lekin baribir oq non va shirin pishiriqlar, qaymoq va
sariyog’ iste’mol qilishni davom ettiramiz. Ta’m va lazzat iste’molchi ongiga
yopishib olib, uning xulq-atvorini buzib ko’rsatadi. Masalan, yoshlar uchun foydali
emas, urf bo’lgan narsalar muhimroq sanaladi.
9.2-rasmdan ko’rinib turibdiki, kommunikatsiya tadbirlarini rejalashtirishda
uchta asosiy yo’nalishni ajratib ko’rsatish mumkin:
1) tovar bozori maqsadlarini belilash va muayyanlashtirish;
2) rejalashtirilgan chora-tadbirlar o’tkazish strategiya va taktikasini ishlab
chiqish;
3) kommunikatsiya vositalari imkoniyatlarini tanlash va amalga oshirish.
Ko’rib chiqilayotgan chora-tadbirlarni rejalashtirish zanjirida vaziyat tahlili
mavjud axborotlarni umumlashtirish uchun zarur. U tadbirkorni qiziqtirayotgan
vaziyatni aniqlashtirishga imkon beradi va talab hajmi va tabiati, raqobat, atrof-muhit
omillari, mahsulot, xarajatlar, taqsimot tizimi, korxona imkoniyatlari haqida ko’p
sonli savollarga javob topishni qamrab oladi.
Tovarni tadqiq etish uning qo’llanishini, foydalaniladigan o’rovini, sifat va
narxini, tovar markasi imidjini baholashni nazarda tutadi. ishlab chiqarish
madaniyati, resurslar, korporativ maqsadlar, hayotiylik davri, joylashtirish va
boshqalardan farqlab turadigan tavsifnomalarni baholash zarur.
Bozorni tadqiq etish iste’molchining demografik va psixografik
tavsifnomalarini ta’riflash, kim, qachon, qaerda va qanday qilib tovar oladi, xarid
haqida qaror qabul qilishdan oldin nimalar qilinadi degan savollarga javob olishni
nazarda tutadi.
Raqobatchilarni tahlil qilish bozor ulushi, tovar tavsifnomalari, reklama ta’siri
jadvali va strategiyasini kuzatishni taqozo etadi.
SWOT-tahlil o’tkazish tadbirkorni kutib turgan afzalliklar va imkoniyatlarni,
kamchiliklar va xavf-xatarlarni, ichki va tashqi omillarni aniqlashga imkon beradi.
