Ergashxodjaeva Sh. Dj., Qosimova M. S

Bozorga kirish 
Bozorni rivojlantirish 
ya
ngi
 
Tovarni ishlab chiqarish 
Diversifikatsiya 
 
6.6-rasm. I. Ansoff matritsasi 
 
Quyidagi 6.7 – rasmda Porterning besh raqobat kuchlari keltirilmoqda.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
6.7-rasm. PORTERning besh raqobat kuchlari 
 
O‘rnini  
bosadiganlar 
•
Tovarning 
o‘rnini 
bosadiganlar 
tomonidan 
xavf-xatari 
Potensial 
raqobatchilar 
•
Yangi 
raqobatchilarning 
maydonga chiqish xavf-xatari 
Etkazib  
beruvchilar 
•
Etkazib  
beruvchilarning 
savdolashish 
qobiliyati 
Xaridorlar 
•
Xaridorlarning  
savdolashish 
qobiliyati 
 
O‘z sektoringizdagi  
raqobatchilar 
•
Harakatdagi  firmalar 
o‘rtasidagi 
o‘zaro 
raqobat 
 

---

 
112 
«Boston konsalting guruhi qolipi» orqali bozorda foyda olish, korxona faoliyat 
ko‘rsatadigan  hududlardan  eng  samarali  strategik  xo‘jalik  bo‘limlarini  tanlash  bilan 
amalga oshiriladi. Bu quyidagicha ifodalangan. 
  
Nisbi
y
 boz
or
 ulush
i 
 
Nisbiy bozor ulushi 
 
yuqori 
past 
yuqor
i 
“Yulduzlar” 
“So‘roq belgisi” 
pa
st
 
“Sog‘in sigirlar” 
“Itlar” 
 
6.8-rasm. BKG matritsasi 
 
Birinchi hudud - «yulduzlar» (katta talab va bozorda yuqori ulushga erishilgan). 
Bu  hududni  e’zozlab,  yanada  mustahkamlash  choralari  ko‘riladi.  Bozordagi  ulushni 
saqlash  uchun  narxlarni  pasaytirish,  reklama  xarajatlarini  ko‘paytirish,  mahsulot 
turlarini ko‘paytirish va boshqalar amalga oshiriladi. 
Ikkinchi  hudud  -  «sog‘in  sigirlar»  (past  talab,  ammo  bozorda  firmani  ulushi 
yuqori). Bu hududga qattiq nazorat o‘rnatiladi. 
Uchinchi hudud - «qiyin tarbiyali bolalar» (talab yuqori, ammo bozorda ulush 
kam).  Bu  hudud  imkoniyatlarini  o‘rganish  va  «yulduzlar»  hududi  darajasiga 
ko‘tarilishi ehtimoli bormi yoki yo‘qmi? Kerak bo‘lsa, harakatni ko‘paytirish zarur. 
To‘rtinchi  hudud  -  «itlar»  (past  talab  va  bozorda  kam  ulush).  Agar  bunday 
hududni egallab turishga keskin sabab bo‘lmasa, undan qutulish kerak. 
Marketing  strategiyasida  jahon  amaliyotida  General  Electric  biznes  –  portfel 
matritsasidan  ham  foydalaniladi.  Boshqacha  aytganda,  “Bozorning  jalb  etuvchanligi 
–  raqobatli  pozitsiya”  matritsasi  ham  deb  yuritiladi.  U  quyidagi  ko‘rinishga  ega 
bo‘ladi. 
 
 
 

---

 
113 
 
 
Biznes samaradorligi 
 
 
Kuchli 
O‘rtacha 
Kuchsiz 
B
oz
orning
 jalb
 e
tuvcha
nl
igi
 
yuqor
i 
Himoyalangan pozitsiya 
Ishlab chiqarishni 
kengaytirishda 
investitsiyalar 
Ishlab chiqarishni 
tanlanma kengaytirish 
o‘
rta
ch
a 
Ishlab chiqarishni 
tanlanma kengaytirish 
Tanlash, yoki daromadga 
mo‘ljallangan boshqarish 
Cheklangan kengayish, 
yoki “Hosilni yig‘ib 
olish” 
pa
st
 
Himoya va qayta 
mo‘ljalni olish 
Daromadga mo‘ljal olish, 
boshqarish 
Tugatish