Eragashev dostonbek pratovich porshen halqasi va silindr orasidagi tirqishni dvigatel ko

 
 

---

33 
Aylanuvchi gilzalar 
O`rganilgan ma`lumotlar natijasiga qaralganda, silindr devorining faqat 35-
40% yuzasidan foydalanilmoqda. Qolgan yuzalalar deyarli yeyilmasdan gilzani 
ishdan chiqqan deb hisoblanilmoqda.
Silindr devorining hamma yuzasidan to`la foydalanish uchun gilzani 
aylanadigan qilib loyihalash kerak bo`ladi. Ko`pchilik bunday taklifni rad 
etishga urinadi. Chunki hozirda aylanuvchi gilzali dvigatelni tasavvur etish 
qiyin.
Ilk bor Rolls-royce injinerlari 1945-1950-yillarda aylanuvchi silindrli 
dvigatellarni o`zlarining “shohona” avtomobillarida qo`llashgan. Lekin buning 
sabababi tirqish bartaraf etish bo`lmagan. Balki kiritish va chiqarish klapani 
vazifasini silindrlar orqali amalga oshirishgan. Lekin bu g`oyadan tirqishlarni 
bartaraf etish, ulardan foydalanish vaqtini uzaytirishda foydalanish mumkin. 
1.12-rasm. Ilk bor qo`llanilgan aylanuvchi silindrlar 
Ayni shu maqsadda rus ixtirochilardan sanalgan K.Yu.Vasilevich 
aylanuvchi gilzalarning mukammal konstruktiv sxemasini ishlab chiqdi. 
Ixtirochi bu konstruksiyasini 2012-yilda patentlab oldi. Ishdan ko`zlangan 
maqsad yonish kamerasi jipsligini ta`minlash, yonilg`ini karterga o`tib ketishi va 

---

34 
moyning kuyishini oldini olishdir. Bundan tashqari dvigatel detallarining ish 
resursini ko`paytirish ishdan ko`zlangan asosiy natija bo`lgan.
1.13-rasm. K.Yu.Vasilevichning taklif etgan konstruksiyasi 
1-porshen; 2-halqalar; 3-silindrlar bloki; 4-moy kanali; 5-silndrlar bloki 
devori; 6- gilza; 7-8-gidrotayanch; 9-halqali tutqich; 10-11-halqali 
tutuqichning yuzalari; 12-13- tayanch yarim halqalar; 14-silindrlar blokining 
pastki yuzasi; 15-vintli bog`lanma; 16-tirqish; 17-frezerlangan yuza; 18-
konavka; 19-moyning chiqish kanali; 20-21-moylash uchun xizmat qiluvchi 
qismlar; 22-gilzaning tepa tekisligi; 23-tayanch yuza; 24-blok kallagi; 25-26-
rezinali halqalar. 
K.Yu.Vasilevich konstruksiyasining kamchiligi mexanizmni harakatga 
keltirish uchun bevosita tirsakli valdan kuch olishidir. Natijada dvigatelning 
ma’lum bir quvvati kompressiyani ta`minlash uchun sarflanib ketadi.