Ер тузишни лойихалаш

Фермер хўжаликларида чорвачилик фермаларининг техник-иқтисодий 
тавсифлари (саноат конструкцияларидан фойдаланиб қуриш)* 
Фермалар 
Тайёр маҳсулот- 
нинг чиқиши, ц 
Ферманинг 
қурилиш
1 мол 
ўрнининг 
Ферманинг
майдони, га 
номлари 
сут,
жун 
гўшт 
баҳоси,
минг сўм 
баҳоси, минг 
сўм 
ҳам- 
маси 
1 бош асо-
сий молга 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
Боғлаб 
боқиладиган 
сигирлар учун, 
пода қайта 
тикланадиган ва 
бузоқлар боқила-
диган сут фермаси 
:
12 сигир (32 бош 
мол-ўрин) 
660 
48 
65,0 
2,03 
0,12 
0,010 
18 сигир (46 бош 
мол-ўрин)
990 
72 
130,3 
2,80 
0,18 
0,010 
11 жадвалнинг давоми
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
24 сигир (50 бош 
мол-ўрин) озуқа 
ишлаб чиқариш 
билан 
1320 
20 
220,0 
4,40 
0,82 
0,034 
Боғлаб 
боқиладиган 50 
сигирга мўлжал-
ланган, пода қайта 
тикланмайдиган 
сут фермаси 
3000 
50 
225,0 
4,50 
1,00 
0,020 
Боғланмай боқила-
диган, пода қайта 
тикланмайдиган 
сут фермаси: 

---

231 
50 cигирга 
3000 
50 
275,0 
5,50 
0,7 
0,014 
100 cигирга 
6000 
100 
5300 
5,30 
1,9 
- 
150 cигирга 
9000 
150 
680,0 
4,50 
1,9 
0,013 
Йил давомида 130 
бош қорамолни 
бўрдоқига боқишга 
мўлжалланган 
бино 
- 
284,5 
136,0 
1,1 
1,2 
0,009 
Қорамол 
бузоқлари-ни 
боқиш бўйича 
ферма (2 сигир, 46 
бузоқ) 
110 
100,7 
36,0 
0,75 
0,12 
0,0025 
Йил давомида 500 
бош чўчқани 
бўрдо-қига боқиш 
бўйича ферма (210 
мол ўрни) 
- 
574 
95,4 
0,45 
0,90 
0,0018 
100 она қўйга мўл-
жалланган ферма 
(175 мол-ўрни) 
2,21 
86 
125,4 
0,72 
0,63 
0,0063 
*«Семейная ферма (опыт проектирования и строительства)» - М.: Госко-
мархстрой РСФСР, 1990, 49-83 б. китоби маълумотлари бўйича тузилди. 
Маҳаллий қурилиш материалларидан фойдаланилганда фермалар баҳоси 
тахминан 15% камаяди. 
майдонлардан максимал фойдаланиш мақсадида таъмирлаш ва қайта жиҳозлаш 
имконияти эътиборга олинади. 
Озуқа олинадиган ер турлари таркиби, майдони ва жойлашишидан келиб 
чиқиб, яшил конвейернинг таркиби, озуқа ишлаб чиқариш типи ва молларни 
сақлаш тизими аниқланади. Катта табиий яйловлар майдонига эга бўлин-
маларда биринчи навбатда қўйларни, қорамолларнинг яй-ловда боқиладиган 
бўрдоқичилик ва сутчилик фермаларини жойлаштириш режалаштирилади. 
Ҳайдалма ерларнинг катта майдонларига эга бўлинмаларда чўчқачилик ва 
паррандачилик фермалари, доимий-яйлов усулида сақланадиган соғиладиган 
моллар жойлаштирилади. Шуни эсдан чиқармаслик керакки, аҳолининг 
кўникмаларини, зоотехника, ветеринария, санитария-гигиена, қурилиш-
лойиҳалаш, иқтисодий ва ташкилий-хўжалик шароитларини ҳам ҳисобга олиш 
керак. 
Лойиҳада чорвачилик фермаларининг сони уларнинг мавжудлиги ва
ишлаб чиқаришни кўзлангандек ташкил этишдан келиб чиқиб аниқланади. 
Аввало хўжаликнинг ёки ишлаб чиқариш бўлимининг ихтисослигини 
аниқловчи йирик фермалар жойлаштирилади. Кейин фермалар ва озуқа ишлаб 
чиқаришни ташкил этишнинг ўзаро технологик алоқаларини ҳисобга олган 
ҳолда, бу бўлинмаларда ҳар хил турдаги молларни жамлашнинг мақсадга 
мувофиқлиги тўғрисидаги масала ечилади. Масалан, сут фермаларини 
жойлаштириш, чўчқа болаларига ичириш учун сутни олиб келишда 

---

232 
қийинчилик туғилмаслиги учун, чўчқачилик реп-родукторлик фермалари 
жойлашиши билан келиштирил-ган бўлиши керак. 
Йирик фермаларда молларни йиғишда улар асосан ўзида етиштириладиган 
озуқа билан таъминланган бўлиши керак; акс ҳолда озуқани, гўнгни ва гўштни 
ташиш учун транспорт харажатларининг кескин ошиши фермаларга озуқа 
етказиб беришдаги узулишлар, молларни яйловга ҳайдашнинг кўпайиши 
табиийдир. 
Марказий қишлоқдан узоқдаги кичик аҳоли яшаш жойларидаги 
чорвачилик иморатларини иложи борича сақлаб қолиш керак. Энг яхшиси 
уларни озуқа олинадиган ерлар билан бирга ижарага бериш ва таъмирлашдан 
ёки энг кам меҳнат талаб этадиган технологияли (қорамоллар бузоқларини 
боқиш, қўйларни сақлаш, паррандаларни бо-қиш) фермалар учун қайта 
жиҳозлашдан кейин фойдаланиш керак. Масалан, қорамол бузоқларни 
жойлаштириш учун ҳар хил ишлаб чиқариш иморатларидан (сигирхоналар, мол 
ҳовлилари) фойдаланиш мумкин. Бундай иморатларни қайта жиҳозлашда ҳамда 
қўйхоналар ва қўтонларда қўй ва эчкиларни сақлаш мумкин. 
Шу билан бир қаторда, йирик фермалар ва чорвачилик мажмуалари, 
одатда, ишлаб чиқариш жараёнларининг юқори механизацияланиш даражасига, 
(гўнгни чиқариш, сигирларни соғиш, озуқаларни тайёрлаш ва тарқатиш ва 
бошқ.) ҳамда ишлаб чиқаришни ва қайта ишлашни таъминловчи ёрдамчи бино 
ва иншоотларга эга бўлади. Уларга озуқа ишлаб чиқарувчи цехлар, гўнг 
сақланадиган жойлар, силосхоналар, қозонхоналар, сут блоклари, туғруқхона 
бўлимлари ва ш.ў. киради. Шунинг учун бундай объектларни лойиҳалашда 
барча зарур иморатларнинг мавжудлиги аниқланади, янгиларини қуриш 
мўлжалланади, янги қурилиш ёки фермаларни кенгайтириш учун участкалар 
танланади.