4. Қàéòà òàøêèë қèëèíàäèãàí қèøëîқ õўæàëèê êîðõîíàëàðè ҳóäóäèäà åð òóçèø
èøëàðè
Ўçáåêèñòîí Ðåñïóáëèêàñè қîíóíëàðèãà áèíîàí åðè âà ìóëêè óìóìèé
áèðãàëèêäàãè ¸êè óìóìèé ïàé ìóëê÷èëèê òóðëàðèäà áўëãàí ҳàð қàíäàé êîðõîíà қàéòà
òàøêèë ýòèëèøè ìóìêèí, áóíäàí õóñóñèéëàøòèðèø âà қàéòà òàøêèë ýòèø ìàõñóñ
ðóõñàòíîìà òàëàá ýòàäèãàí ¸êè áó èøëàð óëàð ó÷óí ìóìêèí áўëìàãàí õўæàëèêëàð
ìóñòàñíî.
Қàéòà òàøêèë ýòèëà¸òãàí êîðõîíàëàð àñîñèäà ÿíãèëàðèíè ÿðàòèøäà ôåðìåð
õўæàëèêëàðè, ìàçêóð êîðõîíàíè қàéòà òàøêèë ýòèø òўғðèñèäàãè қàðîð қàáóë
қèëèíãàíèãà қàäàð àæðàëãàí áîøқà õўæàëèê þðèòèø øàêëëàðèäàãè қèøëîқ õўæàëèê
êîðõîíàëàðè èøòèðîê ýòèøëàðè ìóìêèí.
Қèøëîқ õўæàëèê êîðõîíàëàðèíè қàéòà òàøêèë ýòèøäà ÿíãè åð ýãàëèêëàðèíè
(åðäàí ôîéäàëàíèøëàðíè) òàøêèë ýòèø âà ìàâæóäëàðèíè òàðòèáãà ñîëèø
õўæàëèêëàðàðî åð òóçèø ëîéèҳàëàðè àñîñèäà àìàëãà îøèðèëàäè. Áóíäàé åð
òóçèøíèíã ìàқñàäè åð ýãàëàðè âà åðäàí ôîéäàëàíèøëàðíèíã îқèëîíà âà òóðғóí
òèçèìèíè øàêëëàíòèðèø; åð ïàéëàðèíè áèðëàøòèðèø ó÷óí øàðîèòëàð ÿðàòèø;
åðëàðäàí ôîéäàëàíèøíè âà óëàðíè ìóҳîôàçà қèëèøíè, èøëàá ÷èқàðèøíè òàøêèë ýòèøíè
ÿõøèëàø; ìàâæóä èøëàá ÷èқàðèø âà èæòèìîèé èíôðàòèçèìëàð îáúåêòëàðèäàí îқèëîíà
ôîéäàëàíèø, êîîïåðàöèÿíè âà õўæàëèêëàðàðî àëîқàëàðíè ðèâîæëàíòèðèø ҳèñîáëàíàäè.
Ëîéèҳàíèíã àñîñèé âàçèôàëàðè
қóéèäàãèëàð ҳèñîáëàíàäè:
ÿíãè åð ìóëê÷èëèãè îáúåêòëàðèíè øàêëëàíòèðèø, åðëàðíè âà åð ýãàëèêëàðè,
åðäàí ôîéäàëàíèøëàð ҳóқóқëàðèíè àíèқëàø, óëàðãà àíèқëèê êèðèòèø, ÷åãàðàëàø;
қèøëîқ õўæàëèê êîðõîíàëàðè ҳóäóäëàðèäàãè åðëàðíè ҳàð õèë ìàқñàäëè
òîèôàëàðãà âà ìóëê÷èëèê ñóáúåêòëàðèãà àæðàòèø;
176
ìóëê ïàéè ҳèñîáèãà æèñìîíèé âà ҳóқóқèé øàõñëàðãà áåðèëàäèãàí áèíîëàð,
қóðèëèøëàð, èíøîîòëàð âà ìàҳàëëèé ўç-ўçèíè áîøқàðèø îðãàíëàðè èõòè¸ðèãà
(áàëàíñèãà) áåðèëàäèãàí èæòèìîèé ñîҳà, ҳàìäà èíæåíåðëèê èíôðàòèçèìè îáúåêòëàðè
áèëàí áàíä åð ó÷àñòêàëàðèíèíã ÷åãàðàëàðèíè âà ìàéäîíëàðèíè áåëãèëàø;
åðëàðäàí ôîéäàëàíèøíèíã ìàõñóñ òàðòèáèíè âà øàðòëàðèíè áåëãèëàø,
ôîéäàëàíèëèøè ÷åêëàíãàí âà áîøқà øàõñëàð ҳóқóқëàðè áèëàí ìàæáóðèÿòëàíãàí
åðëàðíèíã æîéëàøãàí ўðèíëàðèíè âà ÷åãàðàëàðèíè àíèқëàø;
õўæàëèêëàðàðî àҳàìèÿòãà ýãà, ҳàìäà ҳóäóäíè èíæåíåðëèê æèõîçëàøíèíã èøëàá
÷èқàðèø âà èæòèìîèé èíôðàòèçèìëàðè îáúåêòëàðèíè æîéëàøòèðèø;
åðíèíã áàҳîñèíè àíèқëàø, åð ñîëèғè âà åð ó÷óí èæàðà ҳàқèíè áåëãèëàø, åð
ýãàëàðè âà åðäàí ôîéäàëàíóâ÷èëàðíèíã çàðàðëàðèíè âà қèøëîқ (ўðìîí) õўæàëèãè
èøëàá ÷èқàðèøèíèíã åðëàðèíè îëèøäàí êўðàäèãàí çè¸íëàðèíè қîïëàø ó÷óí åðëàðíèíã
ñîíè, ñèôàòè âà æîéëàøãàí ўðèíëàðè òўғðèñèäà àõáîðîò òàé¸ðëàø;
åð ìóíîñàáàòëàðèíè òàðòèáãà ñîëèøíèíã ҳóқóқèé âà èқòèñîäèé ìåõàíèçìëàðèíè
àìàëãà îøèðèø áўéè÷à òàâñèÿëàð èøëàø.
Қàéòà òàøêèë ýòèëà¸òãàí êîðõîíà àñîñèäà òóçèëàäèãàí ÿíãè åð ýãàëèêëàðè âà
åðäàí ôîéäàëàíèøëàðíè øàêëëàíòèðèø áўéè÷à õўæàëèêëàðàðî åð òóçèø ëîéèҳàñèãà
қўøèì÷à òàðçäà қóéèäàãè åð òóçèø èøëàðè êèðèòèëèøè ìóìêèí:
êîðõîíà åð òóðëàðèíèíã қàéòà òàøêèë ýòèø äàâðèäàãè àíèқëàíãàí
ýêñïëèêàöèÿñè áèëàí åðëàðíè èíâåíòàðèçàöèÿëàø, àãàð áó èøëàð òàé¸ðãàðëèê
èøëàðèäà áàæàðèëèøè ìóìêèí áўëìàñà;
åðëàðíè èқòèñîäèé áàҳîëàø âà êîðõîíàíèíã åð êàäàñòðè õàðèòàñèíè òóçèø;
Қàéòà òàøêèë ýòèëà¸òãàí êîðõîíàíèíã ҳўæàëèêëàðàðî åð òóçèø ëîéèҳàñè ўç
è÷èãà қóéèäà òàðêèáèé қèñìëàðíè îëàäè:
1.
Ҳóäóäíè õўæàëèêëàðàðî қàéòà òàøêèë ýòèø âà åðëàðíè қàéòà òàқñèìëàø.
2.
Åðäàí ôîéäàëàíèøíèíã ҳóқóқèé òàðòèáè âà åð ìóíîñàáàòëàðèíè òàðòèáãà
ñîëèø ìåõàíèçìè.
3.
Åð ìóíîñàáàòëàðèíè òàðòèáãà ñîëèøíèíã èқòèñîäèé ìåõàíèçìè.
4.
Õўæàëèêäà ҳóäóäíè è÷êè òàøêèë ýòèø ÷èçìàñèíè èøëàø.
Ëîéèҳàëàø қèøëîқ ìàúìóðèÿòè èõòè¸ðèãà áåðèëàäèãàí ¸êè óëàð èõòè¸ðèäàãè,
ҳàìäà ìàõñóñ қàéòà òàқñèìëàø ôîíäëàðèãà êèðèòèëàäèãàí ìàéäîíëàðíè àíèқëàøäàí
áîøëàíàäè. Áóíäà òîìîðқà åðëàðè ўë÷àìëàðè áåëãèëàíàäè, øàõñèé ¸ðäàì÷è
õўæàëèêëàðíè ðèâîæëàíòèðèøíèíã êåëàæàãè àíèқëàíàäè, ôóқàðîëàðãà қèøëîқ è÷èäà
ïîëèç, ïè÷àí ўðèø âà ÿéëîâ ó÷óí àæðàòèëàäèãàí ìàéäîíëàð қàéòà ҳèñîáëàíàäè, åð
ïàéëàðè ўë÷àìëàðè àíèқëàíàäè. Çàðóðàò òóғèëãàíäà қèøëîқëàðíèíã ÿíãè ÷åãàðà
÷èçèқëàðè áåëãèëàíàäè, ìàõñóñ ôîíäëàð åðëàðèíèíã ìàéäîíëàðè âà æîéëàøèøè
ўçãàðòèðèëàäè, îëäèí ҳàð õèë òîèôàëàðãà, åð ýãàëàðè âà åðäàí ôîéäàëàíóâ÷èëàðãà
қàðàøëè ó÷àñòêàëàðíè àëìàøòèðèø àìàëãà îøèðèëàäè.
Қèøëîқ õўæàëèãèãà ìўëæàëëàíãàí ÿíãè åð ýãàëèêëàðèíè âà åðäàí
ôîéäàëàíèøëàðíè òàøêèë ýòèøäà ëîéèҳàãà қóéèäàãè ìàúëóìîòëàð êèðèòèëàäè:
қàéòà òàøêèë қèëèíàäèãàí êîðõîíà ҳóäóäèäàãè ÿíãè åð ýãàëèêëàðè âà åðäàí
ôîéäàëàíèøëàðíèíã ñîíè âà æîéëàøãàí ўðíè;
177
æîéëàøãàí ўðíè âà åðëàðè ñèôàòè ҳèñîáãà îëèíãàí ÿíãè æàìîà åð ýãàëèêëàðè âà
åðäàí ôîéäàëàíèøëàðè, ҳàìäà ôåðìåð õўæàëèêëàðè ìàéäîíëàðè;
ìóëêèé ïàéëàð ҳèñîáèãà áèíîëàð èìîðàòëàð, èíøîîòëàð òàãèäàãè åð
ó÷àñòêàëàðè ìóëê қèëèá (ôîéäàëàíèøãà) áåðèëàäèãàí ôóқàðîëàð âà æàìîàëàð
ðўéõàòè, áó ó÷àñòêàëàðíèíã æîéëàøãàí ўðèíëàðèíè âà ÷åãàðàëàðèíè àíèқëàø;
ÿíãè åð ýãàëèêëàðè âà åðäàí ôîéäàëàíèøëàðíèíã ìàéäîíëàðè âà ÷åãàðàëàðè;
øàõñèé ¸ðäàì÷è õўæàëèêëàðíè êåíãàéòèðèø âà øàõñèé óé-æîé қóðèëèøè ó÷óí
ôóқàðîëàðãà áåðèø ó÷óí ìўëæàëëàíà¸òãàí åð ó÷àñòêàëàðèíèíã æîéëàøãàí ўðèíëàðè,
ìàéäîíëàðè âà ÷åãàðàëàðè;
òàëàá ýòèëìàãàí åð ïàéëàðèäàí ôîéäàëàíèø áўéè÷à òàâñèÿëàð;
ìàõñóñ ôîéäàëàíèø òàðòèáèãà ýãà âà àíèқ ÷åêëàøëàð âà ìàæáóðèÿòëàð
êўðñàòèëãàí áîøқà øàõñëàð ҳóқóқëàðè áèëàí ìàæáóðèÿòëàíãàí åðëàð ìàéäîíëàðè;
õўæàëèê ìàðêàçëàðèíè, éўë òàðìîғèíè âà áîøқà èíôðàòèçèìëàð îáúåêòëàðèíè
æîéëàøòèðèø, êè÷èê
қèøëîқëàðíè æîéëàøòèðèø áўéè÷à òàâñèÿëàð.
ßíãè õўæàëèê òàøêèëîòëàðèíèíã åð ýãàëèêëàðè âà åðäàí ôîéäàëàíèøëàðè óëàð
ýãàëàðèíèíã ¸êè ôîéäàëàíóâ÷èëàðíèíã êўï÷èëèê қèñìè ÿøàéäèãàí æîéíèíã,
ìàҳñóëîòëàðíè қàéòà èøëîâ÷è æîéëàðíèíã, àñîñèé éўëëàðíèíã ¸êè òàøëàíäèқ
қèøëîқëàðíèíã ¸íèäà, óëàðíè қàéòàäàí æîéëàøòèðèø ìàқñàäèäà æîéëàøòèðèëàäè.
Åð ýãàëèêëàðè âà åðäàí ôîéäàëàíèøëàð èõ÷àì, ҳóäóäíè îқèëîíà òàøêèë ýòèø
òàëàáëàðèãà ðèîÿ қèëãàí ҳîëäà, èëîæè áîðè÷à ìàâæóä àëìàøëàá ýêèøëàð, äàëàëàð,
èø÷è ó÷àñòêàëàð, òàáèèé âà ñóíúèé òўñèқëàð (äàð¸ëàð, äàð¸÷àëàð, ñîéëàð,
êàíàëëàð, éўëëàð, ўðìîí ïîëîñàëàðè âà áîøқ.) áèëàí áîғëàíãàí ҳîëäà
ðåæàëàøòèðèëàäè.
Ñóғîðèëàäèãàí åðëàð áóòóí àëìàøëàá ýêèø ìàññèâëàðè ¸êè ñóғîðèø ìàøèíàëàðè
âà қóðèëìàëàðèíèíã ìàâñóìèé óíóìäîðëèãèãà êàððàëè ìàéäîíëàð òàðçèäà àæðàòèëàäè.
Çàõè қî÷èðèëàäèãàí åðëàðíè àæðàòèø êîëëåêòîð-äðåíàæ òàðìîғèíèíã íîðìàë èø÷è
ҳîëàòè ôàîëèÿò êўðñàòèøèíè òàúìèíëîâ÷è øàðîèòëàðäà àìàëãà îøèðèëàäè.
ßíãè åð ýãàëèêëàðè âà åðäàí ôîéäàëàíèøëàðãà қèøëîқ õўæàëèê åðëàðè è÷èãà
êèðèá қîëãàí ¸êè óëàðãà òóòàø íîқèøëîқ õўæàëèê åðëàðè (äàðàõòçîðëàð,
áóòàçîðëàð, éўë-ëàð, áîòқîқëèêëàð, ñóâ ҳàâçàëàðè) áèëàí áàíä åðëàð ҳàì êèðàäè.
Ôåðìåð õўæàëèêëàðèíè òàøêèë ýòèø ó÷óí ôóқàðîëàðãà âà áîøқà åð ýãàëàðèãà
ìóëê қèëèá òåêèíãà, óëàðãà òåãèøëè åð ïàéëàðè ҳèñîáèãà áåðèëàäèãàí àíèқ åð
ó÷àñòêàëàðè ìàéäîíëàðè æàìîà àúçîëàðè ñîíèíè åð ïàéëàðè ìàéäîíèãà êўïàéòèðèø
éўëè áèëàí àíèқëàíàäè, êåéèí åðëàðíè èқòèñîäèé áàҳîëàø ìàúëóìîòëàðèíè ҳèñîáãà
îëèá, қèøëîқ õўæàëèê åðëàðèíèíã àéðèì êîíòóðëàðèäàí éèғèá àìàëãà îøèðèëàäè.
Òàëàá ýòèëìàãàí åð ïàéëàðè, óëàðíè қàáóë қèëèø èñòàãèíè áèëäèðãàí åð
ýãàëàðèíèíã åð ìàññèâëàðè òàðêèáèãà êèðèòèëàäè, áóíäà óëàðíè òàëàá ýòèø
èìêîíèÿòè ñàқëàá қîëèíàäè. Êåéèí÷àëèê åð ïàéëàðèíè òàëàá қèëèøäà ҳóäóäíèíã
òàøêèë ýòèëèøè áóçèëèøèãà éўë қўéìàñëèê ó÷óí áó ó÷àñòêàëàð åð ýãàëèãèíèíã
÷åêêà қèñìëàðèäà, àæðàòèá æîéëàøòèðèëàäè.
Íîқèøëîқ õўæàëèê åðëàðèíè ҳàìäà èæàðàäàãè åðëàðíè ÿíãè òàøêèëîòëàð
îðàñèäà òàқñèìëàø óëàðíèíã èñòàêëàðè, èõòèñîñëèêëàðèãà ìîñ òàðçäà, óëàðãà
178
áèðèêòèðèëãàí åð òóðëàðè ìàéäîíëàðèãà ïðîïîðöèîíàë қèëèá, åðëàðíèíã ñèôàòèíè âà
æîéëàøãàí ўðèíëàðèíè ҳèñîáãà îëèá áàæàðèëàäè.
Ìàõñóñ ôîéäàëàíèø òàðòèáèãà ýãà âà áîøқà øàõñëàð ҳóқóқëàðè áèëàí
ìàæáóðèÿòëàíãàí åðëàðíèíã ìàéäîíëàðèíè áåëãèëàø, ó÷àñòêàëàðèíè âà ÷åãàðàëàðèíè
æîéëàøòèðèø òóìàí íàâáàò÷è õàðèòàëàðè, óëàðíè òàøêèë ýòèø ëîéèҳàëàðè
ìàòåðèàëëàðè áўéè÷à, åð ó÷àñòêàëàðèíè áåðèø áўéè÷à ҳóææàòëàð, ўòêàçèëãàí
òàñâèðãà îëèø ÷èçìàëàðè, êўðñàòèëãàí îáúåêòëàðäàí âà èíøîîòëàðäàí ôîéäàëàíóâ÷è
âà óëàðãà òåõíèê õèçìàò êўðñàòèøíè àìàëãà îøèðóâ÷è ìàҳàëëèé îðãàíëàð âà
òàøêèëîòëàðäà ìàâæóä òðàññàëàð âà ÷èçèқëàðíèíã ўòèø ïëàíëàðè àñîñèäà, çàðóð
àõáîðîòëàð éўқ áўëãàíäà ýñà - ҳàðàêàòäàãè қîíóíëàðãà, ìîñ ìåú¸ðèé ҳóææàòëàð âà
òàðòèáíè êåëòèðèá ÷èқàðóâ÷è îìèëëàðãà ìîñ òàðçäà ўòêàçèëàäè.
Åð òóçèø èøëàðèíè ўòêàçèø íàòèæàëàðèíè қàéòà òàøêèë ýòèëà¸òãàí қèøëîқ
õўæàëèê êîðõîíàñè ìèñîëèäà
êўðèá ÷èқàìèç (14 ðàñì.).
Do'stlaringiz bilan baham: |