Ер тузишни лойихалаш

XIII боб 
ХЎЖАЛИКДА ИЧКИ АСОСИЙ (МАГИСТРАЛ) ЙЎЛЛАРНИ,
ИНЖЕНЕРЛИК ИНШООТЛАРИНИ ВА ОБЪЕКТЛАРИНИ 
ЖОЙЛАШТИРИШ 
 
1. 
Лойиҳалашнинг вазифалари ва мазмуни 
Қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқаришининг самарадор-лигига транспорт 
тармоғи, сув таъминоти, электр энергияси, газлаштириш, алоқа, ичимлик 
суви таъминоти сезиларли таъсир кўрсатади. Ер тузиш лойиҳасининг 
мазкур қисмининг асосий мақсади ишлаб чиқаришнинг технологик 
жараёнларини, маҳсулотни ташиш ва қайта ишлашни таъминлаш учун 
ишлаб чиқариш ва ижтимоий таркибнинг инженерлик объектлари ва 
иншоотларини жойлаштириш ҳисобланади. Ҳудудни инженерлик 
жиҳозлаш қишлоқ хўжалик маҳсулотларини ишлаб чиқариш учун йиллик 
харажатларнинг камайишини таъминлашга қаратилган.
Лойиҳалашда қуйидагилар жойлаштирилади: 
хўжаликдаги ички магистрал йўллар ва йўл иншоотлари; 
мелиоратив қурилиш объектлари (суғориш ва заҳ қочириш), 
магистрал каналлар трассалари, сув олинадиган иншоотлар, коллекторлар; 
сув таъминоти ва сув чиқариш объектлари, электр узатиш, алоқа 
тизимлари, газ ва маҳсулот ўтказувчи қувурлар ва бошқа чизиқли 
инженерлик иншоотлари; 
ўрмон мелиоратив ва гидротехник умумхўжалик аҳамиятига эга 
эрозияга қарши объектлар. 
Ҳудудни инженерлик жиҳозлаш лойиҳаси хўжаликнинг асосий ички 
объектлари жойлашишини ҳисобга олиши керак, улар худудни ташкил 
этиш ва тузишга бевосита таъсир кўрсатади, тупроқ унумдорлигини 
сақлаш ва оширишга ёрдамлашади, чорва молларини боқиш, қишлоқ 
хўжалик маҳсулотларини етиштириш, сақлаш ва қайта ишлаш 
технологияларини такомиллаштириш, инженерлик иншоотларини қуриш 
ва улардан фойдаланиш харажатларини камайтириш ва ландшафтларни 
муҳофаза қилиш учун шароит яратади. 
Инженерлик иншоотлари ва объектларини жойлаш-тиришда қуйидаги 
талаблар ҳисобга олиниши керак. 
1. 
Ерлардан тўла, оқилона ва самарали фойдаланиш, уларни 
муҳофазалаш, ҳудудни тўғри ташкил этиш учун ша-роит яратиш. Бу 
талабни бажариш учун умумий фойда-ланишдаги йўлга ажратиладиган ер 
полосасида чизиқли ин-женерлик иншоотларини жойлаштириш, бу 
мақсадлар учун қимматбаҳо ерларни ажратишни минимумга тушириш ке-

---

262 
рак. Суғориш ва зах қочириш учун участкаларни танлашда ҳудуднинг 
табиий хусусиятларини ва мелиорацияланган ерлардан фойдаланиш 
оқибатларини ҳисобга олиш керак. 
2. 
Қурилишнинг техник талабларига қатъий риоя қилган ҳолда, 
инженерлик жихозлаш объектларини қуришга минимал капитал 
ҳаражатлар сарфлаш. 
3. 
Инженерлик иншоотларидан фойдаланиш учун қилинадиган 
йиллик харажатларни минимумга тушириш.
4. 
Қишлоқ хўжалик маҳсулотларини етиштириш, сақлаш ва қайта 
ишлаш, чорва молларини боқишнинг мавжуд технологияларини 
такомиллаштириш ва янгиларини жорий этиш учун шароитлар яратиш.
5. 
Маҳсулотларни ишлаб чиқариш учун меҳнат ва моддий-пул 
воситалари сарфларини камайтириш. 
Инженерлик объектлари ва иншоотларини жойлаштириш лойиҳасини 
тузишдан олдин мелиорация, сув хўжалиги ва йўл қурилиши, электр 
таъминоти ва алоқа тармоқларини жойлаштириш бўйича чизмалар ва 
лойиҳалар чуқур ўрганилади. Айтиш керакки, ҳозирги шароитда қишлоқ 
хўжалик ишлаб чиқаришини инженерлик таъминлаш тармоғи таркиб 
топган, шунинг учун асосий эътиборни мавжуд объектларнинг ишлаш 
самарадорлигини ўрганиш ва тахлил қилишга, камчиликларни тузатиш ва 
фойдаланишдаги ҳалокатлиликни тугатишга, фойдаланишни яхшилаш 
бўйича тавсиялар ишлаб чиқишга қаратиш керак. 
Қишлоқ хўжалик корхоналари ҳудудларида инженерлик жихозлаш 
объектларини лойиҳалаш, одатда, мавжуд инженерлик тармоқларини ва 
коммуникацияларни қайта қуриш, жойлаштириш, доимий фаолият 
кўрсатаётганлари, жумладан қайта қурилганлари билан боғланиши керак 
бўлган сифат жиҳатдан янгиларини лойиҳалашни назарда тутади.
Хўжаликда ички ер тузишда асосий эътибор хўжаликдаги ички йўл 
тармоғини жойлаштириш масалаларига қаратилиши керак, сабаби, бошқа 
инженерлик иншоотлари уларга ажратиладиган ер полосаларида ёки 
умумий фойдаланишдаги йўллар ёнида жойлаштирилади.