Ensiklopediyasi

Alisher Navoiy devoniga ishlangan XVI asr miniatyurasi: 
rasmda tirandoslik tasvirlangan.
%
*
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

uning fors tilidagi she’rlar to‘plami “Devoni 
Foniy” deb ataldi.
N a vo iy g 'a z a l va ru b o iy la rid a hayot 
go'zalligini, nozik insoniy tuyg'ularni, tabiatni 
kuylashga alohida o ‘rin berdi. Navoiyning 
ko'pgina g'azallari xalq qo'shiqlariga aylan­
gan, ularni biz tez-tez radio, televizor orqali 
tinglaymiz.
Navoiy butun ijodini xalq manfaatlari uchun 
kurashga, kishilarda imon-e’tiqodni mustah- 
kamlashga, inson qadr-qim m atini himoya 
etishga, mamlakatda tinchlik va osoyishtalik 
o'rnatishga bag'ishladi. U bir g'azalida dun­
yodagi barcha xalqlarni o‘zaro totuvlikka cha- 
qirib, shunday deydi:
Olam ahli, bilingizkim, ish emas dushmon-
lig‘
Yor o'lung bir-biringizgakim, erur yorlig1 ish.
Navoiy nasriy va ilmiy asarlar ham yarat­
gan. Uning “Lison ut-tayr” (“Qush tili”) dostoni- 
da bolalar uchun ko'pgina qiziqarli hikoyatlar 
bor.
Navoiy hayotining s o ‘nggi yilla ri ham 
sertashvish bo'ldi. U Husayn Boyqaro va un­
ing o'g'illari o'rtasidagi nizo-adovatlarni ba- 
rtaraf qilishga ko'p kuch sarfladi. Zamon tash- 
vishlaridan horigan va toliqqan, salomatligi 
ishdan chiqqan shoir miyaga qon quyilishi 
natijasida 3-yanvarda vafot etdi. Uni dafn 
etish chog'ida maydalab yomg'ir yog'ib tur­
gan. Buni tarixchi Xondamir “Makorim ul-ax- 
loq” (“Yaxshi xulqlar”) kitobida Navoiy vafoti- 
ga h a tto ta b ia t ham m otam tu td i, deb 
ta’riflagan. Shoirlar o'nlab marsiyalar yozish­
gan.
Navoiy o'zbek adabiyotini jahon yuksakli- 
giga ko'targan va avlodlarga boy adabiy 
meros qoldirgan shoir. Uning asarlarini qay- 
ta-qayta o'qiymiz va har gal ulardan yangi-yan- 
gi ma’naviy ozuqa olamiz.
ALPINIZM
Baland tog'larning ulug'vor manzarasi: ba- 
haybat qoyalar, qor va muz bilan qoplangan, 
havo ochiq kunlarda olisdan kumushday yar- 
qirab ko'rinadigan osm ono'par cho'qqilar 
ko'p zamonlardan beri odamlarni o'ziga maf-
tun etib keladi. Juda ko'p k is h ila r qorli 
cho'qqilarga ko'tarilishga harakat qilganlar, 
ammo ularning bu urinishlari muvaffaqiyatsiz 
tugagan.
1786-yili shveytsariyalik ikki kishi birinchi 
marta Alp tog'ining (Yevropadagi eng baland 
tog') Monblan cho'qqisiga ko'tarildi. Shu 
vaqtdan boshlab chiqish qiyin bo'lgan tog' 
cho'qqilariga ko'tarilish alpinizm deb ataladi- 
gan bo'ldi.
Alpinist bo'lish oson emas. Buning uchun 
a w a l uzoq va qunt bilan mashq qilish, 
marshrutlarni o'rganish kerak, asta-sekin chi­
qish uncha qiyin bo'lmagan tog'larni, so'ngra 
qiyinroq marshrutlarni tanlash lozim. Shundan 
keyingina yuksak cho'qqilar sari otlanish 
mumkin.
Alpinistlar boshqa kishilar chiqa olmaydi- 
gan joylarda bo'ladilar. Masalan, aytaylik, 
tog'da biror baxtsizlik yoki avariya ro'y berdi. 
U yerga eng zamonaviy vertolyot ham qo'na 
olmaydi. Faqat alpinistlargina u yerga ko'tarila 
oladilar.
Alpinistlarning maxsus anjomlari bo'ladi. 
Bu anjomlarga shamol, yom g'ir va qordan