Ensiklopediyasi

Hujayra tuzilishi: 1 - kichik yadro; 2 - yadro;
3 - mitoxondriya (kesm asi); 4 - ribosoma;
5,6 - hujayraning qo'shaloq qobig’i
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

S ex to'xto vsiz ishlab turishi uchun energiya 
ke ra k. E n e rg iya rib o s o m a u c h u n h am zarur. 
S h u n in g u c h u n h a r b ir h u ja y r a d a m ito - 
x o n d riy a la r d e b a ta la d ig a n « e le k tr s ta n s iy a ­
si» bor.
H u ja y ra la r tin im b ilm a y ish la yd i, sh u n in g
u c h u n e s k ira d i v a n o b u d b o 'la d i. X o ‘sh , 
y a n g is i q a y e rd a n p a y d o b o 'la d i? H u ja y ra la r 
b o 'lin ish orq ali ko 'p a y a d i. M ana shu bo 'lin ish
ja ra y o n in i m ik ro s k o p o s tid a k u z a tis h g a m u ­
v a ffa q b o'lindi.
M u ra kka b organ izm d a, m asalan, o d a m ta- 
nasida hujayralar turlicha tuzilgan. U lardan biri 
s u y a k n i hosil q iladi, b o sh q a la ri - m u s h a k la r- 
ni; m u s h a k la r q is q a rib -k e n g a y ib tu rg a n lig i 
s a b a b li b iz h a ra k a t q ilish im ko n ig a e g a m iz . 
Q onning qizil hujayralari kislorod tashiydi. Teri 
h u jayralari b a d a n im iz uchun him o ya q o p lam i 
h o sil q ila d i. O g 'riq , issiq va s o v u q n i s e z a - 
digan, bu sezgilarni boshqa h u ja yra la r - m iya 
hujayralariga uzatadigan nerv hujayralari ham
bor. H ar bir hujayrani «biron bir so haning m u- 
ta x a ssisi» d e sa ham bo 'la d i. Bu u la rn in g b u ­
tu n o rg a n iz m g a y a n a d a y a x s h iro q x iz m a t 
q ilis h la rig a y o rd a m beradi.
H u m o (H u m o y ) a fs o n a v iy q u s h n in g nom i 
b o 'lib O 'z b e k is to n R e s p u b lik a s in in g d a v la t 
G e rb id a u n in g ta s v iri bor. Bu q u s h ta s v iri 
q a d im z a m o n la rd a n b o s h la b tu rk iy x a lq la r 
ora sid a keng ta rq a lg a n. C h u n o n ch i, 5 -6 -a s r- 
larga oid V a ra x s h a x a ro b a la rid a n ayol boshli 
b a xt q u sh i - H u m o ta s v iri tu s h irilg a n g a n c h - 
kori naqsh to p ilg a n , sh u n in g d e k m ilo d iy 732- 
y ild a o 'rn a tilg a n K u lte g in b itik to s h i o b id a s i- 
ning tojida ham H um o tasviri bor. U buyuklikni
a n g la tg a n , ch u n ki s h o h la r x u d o n in g y e rd a g i 
so y a s id ir, d e yilg a n . H u m o b u yu klik, q u d ra tli- 
lik ra m zi, d e ya x o q o n la r u ning ta s v irin i to jg a
tushirganlar.
Q a d im g i a fs o n a la rg a ko 'ra H u m o haybatli 
y ir tq ic h q u s h b o 'lib , to g ' c h o 'q q ila r id a
yashagan. U burgut boshli, sh e r gavdali, keng 
qanotli bir m axluq; o d a m va hayvon suyaklari 
bilan tirik c h ilik q iladi. A n ’a n a la rg a ko'ra, kim - 
ki uni tu tib o ls a yo k i u n in g so y a s i kim n in g
bosh ig a tu s h sa b a xtiy o r bo'lar, yu q o ri m a rta - 
b a g a e ris h a r e m is h . P o d s h o h la rn in g « h u - 
m oyun» d eb atalishi ham shundan.