English for everybody

ГАПДАГИ СЎЗ ТАРТИБИ

Инглиз тилини ўрганаётган ўзбек китобхони учун яна бир муаммо - бу гапдаги сўз тартиби масаласидир. Бунга сабаб ўзбек тилидаги сўз тартиби билан инглиз тилидаги сўз тартибининг бир-биридан кескин фарқ қилишидир.

Масалан:

I	Go	to	London	by	plane
1	2	3	4	5	6
Мен	Лондонга		самолётда		бораман.
1	4	3	6	5	2

Айнан шу фарқ хатоларни келтириб чиқарадиган манба бўлиб хизмат қилади. Одатда ўзбек китобхони юқоридаги гапни инглизча айтмоқчи бўлганда, яъни "Мен Лондонга самолётда бораман" демоқчи бўлиб, шу гапдаги сўзлар ўрнига инглизча сўзларнинг муқобилини қуйиб чиқaди. Бунда эса қуйидагича хато гап ҳосил бўлади. Солиштириб кўринг:

Мен Лондонга самолётда бораман.

I to London by plane go.

Яна бир мисолни кўриб чиқайлик "Мен хонадаман" (I am in the room) демоқчи бўлганда ҳам шу гапдаги сўз тартибидан келиб чиқиб "I in the room" ёки "I in room" деб хатога йўл қўйилиши мумкин. Чунки ушбу гапда «am» феълининг ва "the" артиклининг ўзбек тилида муқобили йўқ бўлгани учун улар ўзбек тилида гапирувчилар томонидан тушириб қолдирилади. Лекин бундай хатони қилмасликнинг иложи бор. У ҳам бўлса инглиз тилидаги гапларнинг сўз тартибини яхшилаб ўрганиб олишдир, чунки инглиз тили гапидаги сўз тартиби ўзбек тилидагига нисбатан қатъийдир.

Инглиз тилида биринчи "эга", яъни иш-ҳаракатни бажарувчи, ундан кейин эса албатта "кесим", яъни иш-ҳаракатни ифодаловчи феъл келади.
Масалан :
1 2
I speak English at the lesson.
I — эга, бажарувчи
speak — кесим
English — тўлдирувчи
at the lesson — хол