Энг янги тарих (1945–2010 йиллар) ЎҚув қЎлланма тошкент «yangi nashr» 2011 Масъул муҳаррир

Парламент ва Президент
Германияда Президент (федерал Президент) давлат бошлиғи 
ҳисобланса-да, ижроя ҳокимиятнинг барча жабҳаларини ўз қўлига 
олган эмас. У Бундестаг ва Бундесрат аъзоларидан ташкил топган 
Федерал Мажлис томонидан беш йил муддатга фақат бир марта қайта 
сайланиш ҳуқуқи билан сайланади. Бундестагга сайлаш ҳуқуқига 
эга ва 40 ёшга тўлган ҳар бир олмон Президент бўлиб сайланиши 
мумкин. Кўриниб турибдики, Президентнинг сайланиши Парламент 
иродасига боғлиқ. Федерал Мажлис аъзоларининг кўпчилик овозини 
олган шахс сайланган ҳисобланади. Агар овоз беришнинг дастлабки 
икки турида даъвогарларнинг бирортаси ҳам бундай кўпчилик овоз-
ни ололмаса, овоз беришнинг навбатдаги турида энг кўп овоз олган 

---

183
шахс сайланган ҳисобланади. Федерал Президент ҳукумат таркиби-
га ҳам, федерация ва ўлкаларнинг қонун чиқарувчи органи таркиби-
га ҳам кириши мумкин эмас; чунончи, унинг ҳақ тўланадиган бирор 
лавозимни эгаллаши ёки фойда олиш мақсадида тадбиркорлик би-
лан шуғулланиши қонун билан таъқиқланади.
Президент ваколатлари барча Парламент бошқарувидаги давлат-
лардаги каби анча чекланган. У Вазирлар Маҳкамасини бошқармайди. 
Ҳукумат бошлиғи – Канцлерни тайинласа-да, унинг таклифи билан 
кўрсатилган номзод Бундестаг томонидан музокараларсиз сайлани-
ши керак. Аниқроқ айтганда, Бундестаг аъзоларининг кўпчилик ово-
зини олган шахс Канцлер этиб сайланган ҳисобланади ва Президент 
томонидан тайинланади. Одатда, Парламент сайловларида ғолиб 
чиққан партия лидери Канцлер этиб сайланади. Федерал Прези-
дент буйруқлар ва фармойишлар чиқаради. Бироқ улар ҳақиқий деб 
ҳисобланмоғи учун уларга федерал Канцлер ёки ваколатли федерал 
вазир имзо чекишлари керак. Бу ҳол унинг федерал Канцлерни тайин-
лаш ва уни вазифасидан бўшатиш, Бундестагни тарқатиб юбориш каби 
ваколатларига тааллуқли эмас. Федерал Президент халқаро ҳуқуқий 
муносабатларда федерация вакили сифатида иш олиб боради, феде-
рация номидан хорижий давлатлар билан шартномалар тузади, хо-
рижий давлатларга вакил тайинлайди ва элчиларни қабул қилади. 
Президент федерал судъялар, федерал амалдорлар, офицерлар ва ун-
тер-офицерларни тайинлайди ва вазифаларидан озод қилади. Айрим 
ҳолларда у федерация номидан авф этиш ҳуқуқини амалга оширади. 
Ниҳоят, Президент Бундестагни тарқатиб юбориши мумкин. Бироқ 
бу ўз-ўзидан бўлмайди. Агар Президент томонидан таклиф этилган 
федерал Канцлер Бундестаг аъзоларининг кўпчилиги томонидан рад 
этилган бўлса, у ҳолда, Президент Канцлер таклифи билан 21 кун 
ичида Бундестагни тарқатиб юбориши мумкин.
Ўз навбатида, Парламент ҳам Президент истеъфосини талаб 
қила олади. Бундестаг ёки Бундесрат федерал Конституциявий Суд 
олдида Президент Асосий Қонунни ва бошқа федерал қонунларни 
қасддан бузганда, унга қарши айблов қўзғатиши мумкин. Агар фе-
дерал Конституциявий суд уни айбдор деб топса, Президент лавози-
мидан маҳрум этилган деб эълон қилиниши мумкин. Мана шундай 
ҳолатларда бўшаб қолган Президент ваколатларини Бундесрат пре-
зиденти амалга оширади.

---

184