Ёнfин хавфсизлиги

Ёнғин-техник мутахассисининг тергов ҳаракатларида иштирок этиши

/ 2; 6; 8/
ЎзР ЖПКнинг 153, 155-моддаларига таянган ҳолда терговчи тергов экспериментини ўтказиш учун мутахассисни чақиришга ҳақлидир.
Ёнғинлар билан боғлиқ бўлган жиноятларнинг дастлабки терговида зарур бўлган тергов экспериментини ўтказиш учун ёнғин-техник мутахассиси анча ёрдам кўрсатиши мумкин. У терговчига ўзининг маслаҳатларини ушбу эксперимент учун қайси шароит кўпроқ қулайлиги, уни амалга ошириш учун нималар қилиш кераклиги, экспериментни бир неча марта ўтказиш зарурлиги, эксперимент чоғида улардан ташқари яна қайси мутахассислар зарурлиги (муҳандис-электрик, муҳандис-технолог ва бошқалар) бўйича бериши мумкин. Терговчи воқеанинг ёнғингача бўлган шарт-шароитлар ва ҳолатларини тиклаш учун мутахассисга мурожаат қилишга ҳақли.
Тергов экспериментининг баённомасини тузиш вақтида ёнғин-техник мутахассиси терговчига эксперимент натижаларини баён қилишда махсус техник атамаларни танлашда ва уларнинг қандай ёзилиши зарурлиги ҳақида ҳамда бошқа зарур маслаҳатлар беради.
Тергов эксперименти баённомасининг кириш қисмида ёнғин-техник мутахассисининг иштирок этганлиги ҳақида ҳам маълумот бўлиши шарт, шунингдек, унинг фамилияси, исми-шарифи, иш жойи, лавозими, мутахассислиги ва иш стажи. Тергов экспериментининг барча иштирокчилари сингари, ёнғин-техник мутахассиси ҳам терговчидан унинг кўздан кечириш жараёнида қилган нотўғри ҳаракатларига оид билдирган арз ва мулоҳазаларини баённомада махсус қайд қилишни талаб қилишга ҳақли. Тергов эксперименти баённомасига терговчи, холислар ва мутахассис ўз имзоларини қўйишади.
Маълумки, эксперт тадқиқоти натижалари, унинг сифати ва ўтказиш муддатлари кўп томондан экспертиза учун тайёрланган материалларга боғлиқ, шунинг учун ҳам терговчи ёнғин-техник экспертизасини тайинлаш чоғида кўпинча мутахассиснинг ёрдамига муҳтож бўлади.
Ёнғин-техник экспертизасини тайинлашда мутахассиснинг терговчига кўрсатган ёрдами кўпинча қуйидаги маслаҳатлар бўйича бўлади:

• 
  экспертиза тайинланишининг зарурлиги ва уни ўтказиш вақти;
  
• 
  экспертизага жўнатилиши лозим бўлган объектлар ва материалларни танлаш;
  
• 
  ёнғин-техник эксперти ҳал қила оладиган ва ҳал қилиши зарур бўлган саволлар (масалалар) доираси;
  
• 
  ёнғин-техник экспертизаси тайинланиши муносабати билан боғлиқ бўлган айбланувчининг (ёки процесснинг бошқа иштирокчилари томонидан) арзини ҳал қилиш.
  

Ёнғин-техник экспертизаси тайинланишининг зарурати ва вақти муҳим аҳамиятга эга бўлиб, терговчи бу масалани ҳал қилишда кўпинча қийналади, натижада эса у экспертизани ё кечиктириб тайинлайди, ёки умуман эксперт тадқиқоти зарур бўлмаган масалалар бўйича ҳам тайинлайверади, бу эса ўз навбатида, исботловчи далилларни нотўғри баҳолашга олиб келади. Ёнғин-техник мутахассисининг малакали маслаҳати бу хатоликларга йўл қўймасликка имкон беради. Мутахассис терговчига қайси объектлар ва материалларни экспертизага тадқиқот учун жўнатилишида ёрдам беради.
Ёнғин-техник мутахассиси ёнғин-техник экспертизасининг турини аниқлашда ҳам маслаҳат бериши мумкин. Агар комплекс экспертизаси (комиссия таркибида) танланган бўлса, унда ёнғин-техник экспертидан ташқари қайси экспертларни комиссия таркибига киритилиши лозимлиги бўйича маслаҳатлар беради.
Экспертиза тайинлаш қарорида мутахассиснинг бу тергов ҳаракатида иштирок этганлиги ҳақида махсус белги қўйилмайди, негаки унинг бундаги иштироки маслаҳатчи кўринишида бўлади.
Бир қатор ҳолатларда, ёнғинлар билан боғлиқ бўлган жиноятлар терговида, айбланувчи ва гувоҳларни сўроқ қилишда терговчи ёнғин-техник билимлар зарур бўлган саволлар билан тўқнашади. Уларни ҳал қилиш учун ҳамма вақт ҳам экспертиза тайинланавермайди. Кўпинча, бундай муаммоларни ҳал қилишда ёнғин-техник мутахассисининг маслаҳати билан чекланса бўлади. Ёнғин-техник мутахассиси терговчига у ёки бу асбобнинг тузилиши ва ишлаш принципига боғлиқ махсус техник саволлар, ёнғинга қарши ускуналар, у ёки бу технологик жараённинг ёнғин хавфсизлиги масалалари ва бошқа техник муаммолар бўйича маслаҳатлар бериши мумкин..
Ёнғин-техник мутахассисининг ёрдами терговчига корхоналарда иш учун аҳамиятга молик бўлган ёнғин хавфсизлигини тавсифловчи ҳужжатларни танлашда ва олиб қўйишда ҳам ас қотади. Бундай ҳужжатларга ДЁН органларининг ёзма кўрсатмалари, корхона раҳбариятининг ёнғин хавфсизлигини таъминлашга оид буйруқлари, фармойишлари ва бошқалар кириши мумкин.

61.