Ёнfин хавфсизлиги

Экспертни сўроқ қилиш ва уни рад этиш / 2; 6; 8/

Рад этиш (отвод бериш) ҳақида қисқача тушунча. Эксперт ким томонидан ва қайси мақсадда рад этилади?
Экспертни сўроқ қилиш. ЎзР ЖПКнинг 186-моддасига биноан агар экспертнинг хулосаси етарли даражада аниқ бўлмай, камчиликларни тўлдириш учун қўшимча текшириш ўтказишга зарурат бўлмаса ёки эксперт фойдаланган усулларга аниқлик киритиш зарур бўлиб қолса, суриштирувчи, терговчи ёки суд экспертни ушбу Кодекснинг 98-108 моддаларида назарда тутилган қоидаларга риоя этган ҳолда сўроқ қилиш ҳуқуқига эга.
Экспертни сўроқ қилиш натижасида терговчи қўшимча ёки такрорий экспертиза тайинлаш зарурати туғилганлиги ҳақидаги фикрга ҳам келиши мумкин.
Экспертни сўроқ қилиш учун чақириш қуйидагича амалга оширилади: экспертни терговчи олдига унга чақириқ қоғози тақдим этиш ва ундан тилхат олиш орқали, агар у вақтинчалик уйда бўлмаса, унда оила аъзоларидан бирига ёки эксперт ишлайдиган муассасанинг маъмурияти, маҳалла қўмитаси ва шу кабиларга чақириқ қоғозини тақдим этиш орқали чақирилади. Чақириқ қоғозида қуйидаги маълумотлар бўлиши шарт: эксперт сифатида ким чақирилмоқда; кимнинг олдига ва қайси манзилга; эксперт ҳозир бўлиши керак бўлган вақтнинг куни, соати ва ҳозир бўлмаслигининг оқибатлари. Эксперт шунингдек, телефонограмма ёки телеграмма орқали ҳам чақиртирилиши мумкин.
Кечиктириб бўлмайдиган ҳолатлар мавжуд бўлишидан ташқари эксперт дам олиш ёки байрам кунлари чақиртирилмайди. Агар эксперт экспертиза муассасасида ишласа, унда у муассаса раҳбари орқали чақиртирилиши зарур.
Экспертни сўроқ қилишдан олдин терговчи унга унинг ЎзР ЖПКнинг 68-моддасида берилган ҳуқуқларини тушунтириб бериши ва бу ҳақда баённомада махсус белги қўйиши шарт (ҳуқуқларни такроран тушунтириб беришнинг ҳожати йўқ). Ундан кейин терговчи экспертга баённомага киритиш орқали саволлар беради. Экспертни маълум кўрсатмалар беришга қўрқитиш ёки бошқа ноқонуний чоралар кўриш орқали мажбурлаш мумкин эмас, бунинг учун ЎзР Жиноят Кодексининг 235-моддасида («Кўрсатув беришга мажбур қилиш») жиноий жавобгарлик чораси белгиланган. Шунингдек, бундай усул билан тўпланган маълумотлар исботлаш кучига эга эмас, деб топилади. Эксперт томонидан ёзма хулоса тузилмагунга қадар у сўроқ қилинмаслиги керак, негаки ЎзР ЖПКга асосан унинг берган кўрсатувлари ёзма хулосанинг таркибий қисми (давоми) деб қаралади. Экспертнинг барча кўрсатувлари баённомага киритилиши шарт. Сўроқ пайтида унга берилган саволлар ҳам сўзма-сўз баённомага киритилади. Эксперт ўзининг кўрсатувларини ўз қўли билан ёзма равишда ҳам беришга ҳақлидир.
Суд пайтида эксперт ўз ёзма хулосасини ўқиб эшиттирганидан сўнг сўроқ қилинади. Суд пайтида экспертни сўроқ қилишнинг асосий мақсади, унинг илгари берган хулосасининг тўғрилигини яна бир марта текшириш ҳисобланади. Унга саволлар унинг хулосасидаги маълумотларни тушунтириб бериши ёки аниқлик киритиши учун ҳам берилиши мумкин. Унга саволлар қуйидаги кетма-кетликда берилади: аввал судьялар, кейин айбловчи (прокурор), жабрланувчи, фуқаровий даъвогар, фуқаровий жавобгар ва унинг вакиллари, ҳимоячи ва судланувчи. Экспертнинг кўрсатувлари суд мажлисининг баённомасига киритилади, бу кўрсатувлар суд хулосасининг таркибий қисмига киради.
Агар берилган саволларга жавоб қўшимча тадқиқотларни талаб қилса, суд экспертга бунинг учун қўшимча вақт бериши мумкин. Бундай ҳолатда эксперт судга қўшимча ёзма хулоса тузиб бериши керак бўлади.
Агар экспертизада бир нечта эксперт қатнашган бўлса ва уларнинг хулосаси бир хил маънога эга бўлса, унда суд ўз ихтиёрига кўра фақат улардан бирини сўроқ қилиши мумкин. Бордию экспертлар хулосаси турли (қарама-қарши) маънога эга бўлса, унда суд уларнинг ҳар иккаласини ҳам сўроқ қилади.