Ёнfин хавфсизлиги

Ёнғин-техник экспертининг мажбуриятлари ва ҳуқуқлари / 2; 6; 8/

Экспертнинг мажбуриятлари. Суд, прокурор, тергов ва суриштирув органлари - бир томондан, иккинчи томондан эса – эксперт, улар орасидаги ҳуқуқий муносабатларнинг энг жиддийси бу - айтилган органларнинг экспертдан эксперт тадқиқотларини ўтказиш ва унинг олдига қўйилган саволлар бўйича асосланган хулоса чиқаришни талаб қилиш ҳисобланади. Шунинг учун экспертнинг энг асосий мажбурияти бу тадқиқот ўтказиш ва асосланган ёзма хулоса чиқариб бериш ҳисобланади. Эксперт хулоса чиқараркан, у бунда жиноят-процессуал қонунчилиги талабларига риоя қилган ҳолда ишларни амалга ошириши шарт. Суриштирув олиб борувчи шахс, терговчи, прокурор, суд экспертга унинг барча ҳуқуқ ва мажбуриятларини тушунтириб беришлари шарт, асосан экспертиза ўтказилиши агар эксперт муассасаси ходимига топширилмаган бўлса. Экспертнинг қолган барча процессуал мажбуриятлари юқорироқда айтилган унинг асосий мажбуриятларидан келиб чиқади ва уни амалга оширишнинг энг яхши воситаси ҳам.
ЎзР ЖПКнинг 68-моддасига асосан экспертнинг мажбуриятлари қуйидагича:
- суриштирувчи, терговчи, прокурор ва суднинг чақирувига биноан ҳозир бўлиши;
- олдига қўйилган саволлар бўйича ёзма хулосалар бериши;
- ўзи томонидан ўтказилган экспертиза бўйича кўрсатувлар бериши ва хулосаларни тушунтириш учун қўйилган қўшимча саволларга жавоб бериши;
- суриштирувчининг, терговчининг, прокурорнинг рухсатисиз суриштирув ва дастлабки тергов материалларини ошкор этмаслиги;
- ишнинг тергови ва суд мажлиси вақтида тартибга риоя этиши шарт.
Экспертнинг ҳуқуқлари. Қонун экспертга, жумладан ёнғин-техник экспертига ҳам у томонидан сифатли тадқиқот ўтказиш, эксперт ёзма хулосасининг ҳаққоний ва тўлиқ бўлиши учун бир қатор ҳуқуқлар яратиб берган.
Экспертнинг ҳуқуқлари ЎзР ЖПКнинг 68-моддасида ёритилган бўлиб, улар қуйидагилар:
- экспертиза қилиш учун тегишли иш материаллари билан танишиш ва ундан керакли маълумотларни ёзиб олиш;
- ўзига қўшимча материаллар тақдим этилиши ҳақида илтимоснома бериш; башарти ҳал қилиниши лозим бўлган масалалар унинг мутахассислигига оид бўлмаса ёки хулоса бериш учун унга тақдим этилган материаллар етарли бўлмаса, хулоса беришнинг иложи йўқлиги ҳақида ҳужжат тузиш; суриштирувчининг, терговчининг, прокурорнинг рухсати билан тергов ҳаракатлари юритилишида иштирок этиш ва тергов ҳаракатида иштирок этувчи шахсларга экспертизага оид тегишли саволлар бериш;
- экспертизага оид далилларни текширишда суд муҳокамасида иштирок этиш ва суднинг рухсати билан сўроқ қилинаётган шахсларга саволлар бериш;
- ашёвий далилларни ва ҳужжатларни кўздан кечириш;
- ўз хулосаларида фақат унинг олдига қўйилган масалалар ҳақида эмас, балки экспертизага оид бошқа масалалар бўйича ҳам фикр билдириш;
- башарти иш юритилаётган тилни билмаса ёки етарлича билмаса, ўз она тилида хулоса ва кўрсатув бериш ва бу ҳолда таржимон хизматидан фойдаланиш;
- суриштирувчи, терговчи, прокурор ва суднинг ҳаракатлари ва қарорлари устидан шикоятлар бериш.

56.