«energetika» fakulteti

Reaktiv quvvat iste’molchilari
Reaktiv quvvatning asosiy iste’molchilari quyidagilar:

1. 
   Asinxron dvigatellar (AM) - ular umumiy reaktiv quvvatning 60 % istexmol qiladi.
   
2. 
   Kuch transformatorlari - reaktiv quvvatning taxminan 20 % istexmol qiladi.
   
3. 
   Boshqariluvchi to`g`rilagichlar, induktsion pechlar va boshqalar taxminan 15-20 % istexmol qiladi.
   

Reaktiv quvvat iste’molini kamaytirish usullari.
Korxona va tsexlar bo`yicha tizimdan olinadigan reaktiv quvvat istexmolini kamaytirish uchun kuch-lanishi 1000 gacha va 1000 dan yuqori kondensator batareyalari (KB), yuqori kuchlanishli sinxron dvigatellar (SM), sinxron kompensatorlar va reaktiv quvvatning statik manbalari ishlatiladi. Bundan tashqari texnologik mexanizmlarning va elektr qurilmalarining ishlash jarayoniga va tuzilishiga ta’sir qilib, reaktiv quvvat istexmolini kamaytirish mumkin. ETS ni loyixalash va ishlatishda reaktiv quvvat o`rnini qoplash uchun 2 xil tadbirlar ishlatiladi :
1).Maxsus reaktiv quvvat manbasi ishlatilgan xolda uni qoplash;
2).Maxsus manba ishlatmasdan texnologik jarayonga, elektr qurilmasi konstruktsiyasiga va parametrlariga ta’sir qilib o`rnini qoplash tadbirlari.
Shu tadbirlarini ko`rib chiqamiz :
1). Mexanizm yoki stanokdagi asinxron dvigatelning salt yurish vaqtini cheklash. Chunki, AD salt yurganda asosan reaktiv quvvatni istexmol qiladi va uning quvvat koeffitsiyenti cos kichik qiymatga ega. Shuning uchun salt yurish vaqti 10 sekunddan ortiq bo`lgan dvigatelni tarmoqdan avtomatik uzuvchi moslama o`rnatiladi.
2). Mexanizm konstruktsiyasi imkon bersa, yuklash koeffitsiyenti kichik bo`lgan AD larni kichikrok quvvatli dvigatelga almashtirish.
Bunda dvigatelning yuklanish koeffitsiyenti Kyu<0.45 bo`lsa, katta quvvatli dvigatelni kichik quvvat-lisi bilan iqtisodiy xisoblar bajarmasdan almash-tirish mumkin. Agar 0.45K_yu<0.7 bo`lsa, texnika - iqtisodiy xisoblar asosida almashtirish mumkin.
3). Kam yuklangan AD va SM larni stator cho`lg`am-lariga beradigan kuchlanishni kamaytirishi yo`li bilan reaktiv quvvat istexmolini qisqartirish. Buni nominal kuchlanishda cho`lg`amlari uchburchak usuliga ulanadigan 4A seriyasidagi dvigatellar uchun qo`llash mumkin.
4). Imkoni boricha doimiy ish rejimiga ega mexanizmlarda o`rnatilgan AD larni SM lar bilan almashtirish (nasoslar, kompressorlar, ventilyatorlar). Chunki, SM reaktiv quvvatni istexmol qilmasdan, o`zi ishlab siqarib, tarmoqqa berishini mumkin.
5). O`zgarmas ish rejimli mexanizmlar uchun (katta quvvatli nasoslar, kompressorlar, ventilyatorlar uchun) yangidan loyixalash davrida SM o`rnatishni ko`zda tutish.
Yuqoridagi tadbirlarni bajarish uchun kapital mablag`lar kam sarflanadi. Shuning uchun ularni birinchi navbatda bajarib, so`ngra zarur bo`lsa reaktiv quvvatning maxsus manbalarini qo`llash mumkin.