«energetika» fakulteti «elektr texnikasi, elektr mexanikasi va elektr texnologiyalari» kafedrasi

Elektr energiyasini o‘lchash
Bir fazali o‘zgaruvchan tok elektr energiyasini induksion elektr schetchigi yordamida o‘lchanadi.
W=CN
bu erda: W-tarmoqda sarf bo‘lgan energiya;
C – schetchikning haqiqiy doimiysi; N – schetchik diskining aylanish soni.
Schetchik hsoblagan energiya
W=C_nomN
bu erda: C_nom – schetchikning nominal doimiysi, ya’ni schetchik diski bir marta aylanganda sanash mexanizmi qayd qilingan miqdori.
C_nom va C – doimiylarini bilgan holda schetchikning nisbiy xatoligini aniqlash mumkin:

Schetchikning to‘g‘rilash koeffitsienti
K=W/W=CN(C_nomN)=C/C_nom


Masalalar
5.1-masala. Voltmetrning o‘lchash chegarasi 30 V, aniqlik sinfi 0,5. asbobning eng katta mutloq, 5 va 15 volt nuqtalaridagi nisbiy xatoliklarni aniqlang.
5.2-masala. O‘lchash chegarasi 300 mA bo‘lgan milliampermetrning shkalasi 150 bo‘limga ega. Namunali asbob oxirgi bo‘limda 300,3 mA ni ko‘rsatdi. Asbobning aniqlash sinfini toping.
5.3-masala. Ichki qarshiligi R_A=0,5 om bo‘lgan ampermetrning o‘lchash chegarasini shunt yordamida 50 marta kengaytirish kerak. SHuntda kuchlanishning tushishi I_SH=75 mV bo‘ladi.
Quyidagilarni aniqlang:

• 
  shuntning qarshiligi;
  
• 
  asbobning to‘la og‘ish toki;
  
• 
  kengaytirilgan chegarada tokning maksimal qiymati.
  

5.4-masala. Ampermatrning qarshiligi R_A=15 om, o‘lchash chegarasi 60 A, tashqi shuntning qarshiligi R_sh=0,005 Om. Asbobning to‘la og‘ish tokini aniqlang.
5.5-masala. Elektrodinamik tizim voltmetrining o‘lchash chegarasi U_V=300 va qarshiligi R_V=30 kOm. SHu voltmetrning o‘lchash chegarasini U=1500 voltgacha kengaytirish kerak. Quyidagilarni aniqlang:
- qo‘shimcha qarshilikning qiymati;
- asosan va kengaytirilgan chegaralarda voltmetr iste’mol qiladigan maksimal quvvati.
5.6-masala. Voltmetr va ampermetrning o‘lchash chegaralari U=15 B, I=0,5 A, aniq sinflari 0,5 (voltmetr uchun) va 1,0 – ampermetr uchun. Qarshilikni o‘lchaganda voltmetr U=12 B, ampermetr I=0,25 A ko‘rsatadilar. O‘lchanayotgan qarshilik qiymatining maksimal mutloq va nisbiy xatoliklarni aniqlang.
5.7-masala. Elektr energiya o‘lchagich quyidagi pasport ko‘rsatkichlariga ega: kuchlanish U=120 B, tok I=10 A, 1 kVt-s – 625 aylanishlar (kVt·s kilovatt-soat), o‘lchagichning gardishi 10 minutda 450 marta aylanadi.
O‘lchagichning doimiysi va yuklanishning quvvatini aniqlang.