Energetika fakulteti "elektr energetikasi" kafedrasi

Zaryadlovchi va nimzaryadlovchi uskunalarni tanlash. Akkumulyator batareyasini hisoblash.
Batareyalarni kuchlanish darajalari bo‘yicha tekshirish o‘tkinchi va turg‘un rejimlardagi yuklamani aniq taxlil qilishni talab qiladi va bu yerda keltirilmaydi.
Normal rejimda qisman zaryadlovchi qurilma doimiy ulangan yuklamani ta’minlaydi va batareyani qisman zaryadlaydi. 825–73 GOST ga asosan qisman zaryadlash toki 0,03 N, A bo‘lishi kerak, biroq mumkin bo‘lgan qisqa razryadlanishni hisobga olib, bu tokni 0,15 N deb qabul qilinadi, unda:
(15-4)
bunda I_’–doimiy ulangan yuklama toki.
Qisman zaryadlash qurilmasining kuchlanishi:
(15-5)
bunda n₀ — asosiy elementlar soni.
Qisman zaryadlovchi qurilma sifatida kuchlanishi 380–260 V va toki 40–80 A ln VAZ–380 (260–40) 80 tipidagi qattiq to‘g‘rilagichli to‘g‘rilash agregatlari qo‘llaniladi.
Zaryadlash qurilmasi zaryadlash tokiga:
(15-6)
hamda zaryadlash oxiridagi har bir elementga 2,75 V hisobidan kuchlanishga
(15-7)
hisoblanadi.
Zaryadlovchi qurilma sifatida dvigatel–generatorlar (parallel uyg‘onishli o‘zgarmas tok generatori bilan) qo‘llaniladi.


O‘Z-O‘ZINI NAZORAT QILISH SAVOLLARI:
1. Operativ tok manbalarini sanang.
2. Akkumulyator batareyalari qanday tanlanadi?
3. O‘zgarmas tok energiyasi iste’molchilarini sanang.
4. Qo‘rg‘oshin–kislotali akkumulyatorlarning tuzilishini ayting.
5. SK tipidagi akkumulyatorlarning tuzilishi qanday?
6. SN tipidagi akkumulyatorlarning tuzilishi qanday?
7. Akkumulyator batareyalarining ish rejimlarini izohlang

STANSIYA VA PODSTANSIYALARNI YASHINDAN HIMOYALASH

Reja:
16.1. Yashinning parametrlari va uning ta’siri. Bino va inshootlarni yashindan ximoyalash.
16.2. Podstansiyalarni atmosfera va ichki o‘takuchlanishlardan ximoyalash.
Ximoya zonalarini hisoblash. Yashindan ximoyalash qurilmalarini konstruktiv bajarish.
Tayanch so‘z va iboralar:
Yashin tushunchasi, o‘ta kuchlanish, ichki o‘ta kuchlanish, tashqi o‘ta kuchlanish, yashinqaytargich, razryadnik, tross, ximoyalash radiusi. Atmosfera va ichki o‘ta kuchlanishlardan ximoyalash, ximoya zonalarini hisoblash, tik yashinqaytargich, trosli yashinqaytargich, yakka yashinqaytargich, ikkita yashinqaytargich, uch va to‘rttali yashinqaytargich
16.1. Yashinning parametrlari va uning ta’siri.
Elektr tizilmalarining izolyatsiyasi sanoat chastotasidagi kuchlanish ostida uzoq muddatli davomli normalg‘ ishlashidan tashqari, ekspluatatsiya sharoitida yuz beradigan qisqa vaqtli tabiatdagi va kommutatsion xarakterdagi o‘ta kuchlanishlarda ham chidamli bo‘lishi kerak.
O‘ta kuchlanish ostida elektr tizilmalarining izolyatsiyasiga kuchlanishning ortishi natijasida xavf tug‘iladi.
Tabiatdagi o‘ta kuchlanish elektr tizilmalariga chaqmoqning tushishi, chaqmoqni yerga o‘tish vaqtida hamda yaqin turgan ob’yektlar va jihoz larga ta’siri natijasida yuzaga keladi. Kommutatsion (ichki) o‘ta kuchlanish turli xil kommutatsiya jihoz larini normal rejimda ekspluatatsiya qilish mobaynida, shuningdek, avariyali va jaroxatlarni bartaraf etishdagi kommutatsion jarayonlarni amalga oshirish vaqtida yuzaga keladi.
Elektr tizilmalarining ishonchli ishlashi faqat qo‘llanilgan izolyatsiyaning mustahkamligi kutilgan kuchlanish sathida uzoq muddatli va o‘ta kuchlanish rejimlariga bardosh berishi orqali kafolatlanadi. Izolyatsiyaning mustahkamligi sanoat chastotasidagi kuchlanish va impuls kuchlanish ostidagi izolyatsiyaga chizilish kuchlanishining ta’siri orqali tavsiflanadi. Elektr tizilmalarining tegishli izolyatsiyasining kafolati sanoat chastotasidagi tekshiruvchi kuchlanishning to‘la impulsi,hamda kommutatsiya impulsining kattaliklari orqali belgilanadi. Bu kattaliklar bildirgich adabiyotlarda keltiriladi ( A-3.J-21.1).
Elektr qurilmalarining izolyatsiyasi tashqi ya’ni ochiq havoda ishlaydigan, hamda ichki, bularga moyli, gazli yoki boshqa turlicha bo‘lib, atrof-muxit haroratidan ximoyalovchi xillariga bo‘linadi. Elektr qurilmalarining ichki izolyatsiyasi tashqi singari kuchlanishnig u yoki bu qutblari impulsiga tekshiriladi. To‘la tabiatan impul’sda front uzunligi T_f=(1,20,36) mks va impuls uzunligi sT_i=(5010) mks, kesilgan tabiat impul’sining oldi razryadanish vaqti T_s kamida 2 mks bo‘lishi kerak. Kuch transformatori, kuchlanish transformatori va moyli reaktorlar uchun oldi razryadanish vaqti T_s 2-3 mks bo‘lishi talab etiladi. Elektr qurilmalarining izolyatsiyasini tekshirishda kommutatsiya impul’sining quyidagi formalari qabul qilingan: nodavriy va tebranuvchi standart nodavriy kommutatsiya impul’sining ko‘tarilish vaqti T_’=(25050) mks, impul’s davomiyligi T_i=(25001500) mks. Standart tebranuvchi kommutatsiya impul’si izolyatsiyaning tipiga bog‘liq bo‘lib, ko‘tarilish vaqti T_’=(504000) mks, impul’s davomiyligi T_i=(5007500) mks.