Energetik sathlar va ular orasidagi o‘tish ehtimoliyati reja

Yutilish, nurlanish va sochilish spektrlari

• 
  Agar energetik sathlar orasida kvant o‘tishlarda elektromagnit maydon energiyasi o‘rganilayotgan sistemaga uzatilsa, sistemaning energiyasi ortadi, atom yoki molekula tomonidan radiatsiyani yutish akti sodir bo‘ladi.
  
• 
  Agar aksincha sistemaning kvant energiyasi elektromagnit maydonga uzatilsa nurlanish akti sodir bo‘ladi (5-rasm).
  
• 
  Yutilish va nurlanish kvant o‘tishlardan tashqari moddalar tomonidan elektromagnit radiatsiyani sochish hodisasiga olib keladigan radiatsion o‘tishlar ham mavjud. Har qanday modda o‘ziga tushadigan elektromagnit radiatsiyani ozmi ko‘pmi sochish xususiyatiga ega. Bunga keyingi mavzularda to‘xtalamiz.
  

5-rasm. Yutilish (_yutil) va nurlanish (_nurl) spektrlarini hosil qiluvchi energik sathlar orasidagi o‘tishlar
Aynimagan va aynigan energetik sath. Statsionar holat va energetik sath tushunchalari molekulalar spektroskopiyasini fizik asosini tashkil etadi. Shuning uchun ham tushunchalarning o‘ziga xos xususiyatlari to‘g‘risida to‘xtalish zarur. Atom va molekulalarning energetik sathlari ikki gruppaga bo‘linadi; aynigan va aynimagan. Agar energiyaning Е ma’lum bir qiymatiga bitta to‘la aniqlangan statsionar holat to‘g‘ri kelsa (holatni xarakterlovchi fizik kattaliklar – elektron zichlikni taqsimlanishi, bog‘ uzunligi va hokazo) bu energetik sath aynimagan energetik sath deb ataladi.
Agar bir energiya qiymatiga ikkita yoki ko‘p (umumiy holda g) qandaydir xossalari bilan farq qiluvchi statsionar holatlar to‘g‘ri kelsa (faqat energiyadan tashqari), aynish darajasi g bo‘lgan aynigan energetik sath deb ataladi.
Aynimagan sathga bitta erkinlik darajasiga ega bo‘lgan garmonik tebranma harakat qiladigan ikki atomli molekulani misol keltirish mumkin g=1. Aynigan energetik sathga ega bo‘lgan sistemaga markaziy maydon ta’sirida harakat qilayotgan elektronni (atom , ion va hokazo) misol keltirish mumkin.