Эмиль золя Х. Амал


у л д и р и л а д и г а н



Download 16,16 Mb.
Pdf ko'rish
bet44/129
Sana17.07.2022
Hajmi16,16 Mb.
#816123
1   ...   40   41   42   43   44   45   46   47   ...   129
Bog'liq
EMIL ZOLYA - Hamal

у л д и р и л а д и г а н
мол цисматидан баттар мангу


цашшоцлик, цулларникидек огир мех,нат — х,амма фа- 
локат гуё цуёшникг ёндирувчи нурларида куйиб, к,аёк,- 
к,адир гойиб булганди; адолат сех,рли ёгду булиб кук- 
дан туш гандек эди. Х удо йуц булгакдан кейин, одам- 
ларга бахт-саодатки адолат беради, ер юзида тенглик 
ва биродарлик барк,арор булади. К уз юмиб очгукча 
янги жамият бунёд этилди, худди туш дагидек х,ар 
бир одам уз мех,нати билан яш айдиган, умумий шод- 
ликда уз х;иссаси бор, таърифга сигмайдиган, аж ойкб 
бир гузал шах,ар цад кутаргандек булди. Эски, *шркш* 
дунё кунпаякун булиб, унинг урнига ж икоятлардан 
холи булган ягона ишчи халцидан таш кил топган >:,ар 
кимнинг хкзматига яраш а, хизмати зса мех,нати билан 
белгиланади, деган шиор билан чивдаи ёш инсоният 
пайдо булди. Б у орзу кун сайин кучайиб, имконият 
доирасидан чик,цан сари гузаллаш иб, к,изицарли булиб 
борарди.
Маэнинг хотини аввалига бу гаплардан капалаги 
учкб, эшитишни х,ам хох,ламади. Иуц, йук,, бу орзулар 
ж удаям яхши, лекин бунак,а фккрларга берилиш ке­
рак эмас: кейин ш у кунинг х,ам ш ундай ёмон куриниб 
цоладики, бахтли булишинг учун хдмма иарсадан воз 
кечасан. Эрининг кузлари чацнаб, бу гапларга ишониб, 
э^аяжонланаётганини курган Маэ хоним ташвишга т у ­
шиб, шангиллаб, Этьеннинг гапини була бошлади:
— Унинг гапига кирма, чол! Буларнинг х;аммаси 
чупчаклигики билмаяпсанми?.. Намотки бур ж уалар
х;ам бир кун эмас, бир кун бизга ухш аб иш лаш га 
кунса?
Лекин секин-аста у я;ам Этьен гапларининг сехрига 
берилди. Них;оят у жилмайиб, ширин хаёлларга чум- 
ди-да, узини ажиб орзу-умидлар оламида 
к
5
ф д и

Б у
кдйгули х;аётни бир соат булса цам унутиш цанчалик 
нашъали! Ш уларга ухш аб чучцадек тум ш угинг билан 
ер ковлаб х;аёт кечириб юрганингда узинг умрбод эри- 
ша олмайдиган карсаларни орзу цилиб, бир лах;за 
булса х,ам ором олиш церак-да. Х,аммасидан купроц 
уни адолат х;ак;идаги фикр к;изик,тириб цолганди, бу 
масалада у йигитнинг гапларига тамомила куш иларди.
— Д а, рост-да!— хитоб цилди у .— А д ол ат учун
мен з^еч нарсадан цайтмайман... Тугрисини айтганда,
172


бизлар х,ам бундок; бошцаларга ухш аб яш асак булар­
ди энди.
Бу гаплардан кейин Маэ жушиб кетди.
— Ж ин урсин! Бой булмасам хдм ш ундай кунга 
етиш учун жон-жон деб юз су берардим!.. Роса агдар- 
тунтар булади-да, а! Тезрок, булармикин, цандай бу- 
ларкин?
Этьен яна гапга тутлиб кетди. Эски жамияткинг 
путури кетди: нариси билан икки-уч ойга боради, ор- 
тик, эмас, деб ишонтирарди Этьен. Лекин буни амалга 
ошириш йуллари х,ацида дудмал к^либ гапирарди. 
Ук,иганлари бошини говлатиб юборган, гарчи узи яхши 
англаб олмаган булса х,ам бу гумрох,ларга ацл урга- 
тишдан к,урк,мас эди. У, агар баъзи каллаварам ху- 
ж айиилар билан бурж уаларни х^исобга олмаса, синфий 
зиддиятларга барх,ам.берадиган оламш умул туфоннинг 
тезда галаба дозонишига хизмат келадиган хдмма 
системаларни маъцуллаб, бирма-бир баён дилиб берди. 
Э^тимол, куч билан бу хуж айин ва бурж уаларнинг 
эсини киритишга тугри келар. Маэ назарида булар 
ш ундай ажиб бир тарзда х,ал булишини х,амма туш у- 
наётгандай, маъдуллаётгандек булар, х,амма шундай 
деб уйлаётгандек туюларди. Одамлар христианликнинг 
биринчи асрида дадимги дунё харобалари урнида дар- 
х,ол янги ва мукаммал тузум пайдо булиб долишини 
цаидай кутиш ган булса, булар х,ам ш у гап ларга худди 
янги мазхлабни дабул к,илган кишилар каби кур-к^ро- 
на их л ос билан ишонардилар. Кичкинагина Альзира 
х,ам луцма ташлаб, умумий сух;батга аралаш арди; 
унинг тасаввурида бахт деган нарса болалар хох^ла- 
ганча еб-ичиб, уйнаб-куладиган иссиддина уй шакли- 
да намоён буларди. Катрина х,амон дулини иягига ти- 
раб, Этьендан кузини узмасдан цимир этмай утирарди. 
Иигит гапдан тухташ и билан к,изиинг ранги учиб, 
худди совуд егандек сал титради.
Ш у чог Маэнинг хотини соатга к,араб деди:
— Росаям утирибмиз-ку, соат ун буляпти
1
Бундай 
утираверсак, эрталаб сираям тура олмай цоламиз.
Х,аммалари диллари гаш булиб, умидсизликка ту- 
шиб, урниларидан туришди. Назарларида улар зфзир- 
гина бой-бадавлат б^либ, бирданига яна ккашшок,лашиб 
к,олгандек эдилар. Улм ас бобо ш ахтага йул оларкан,
173


бу сафсаталар ошингга маза киритармиди, дея вайсар 
эди, бошцалар эса зах деворларга цараб, цуланса, 
нохуш цавони ичларига ютиб, гоз юриш билан юцорига 
чициб кетишди. Юцори хонадагилар цаттиц уйцуга 
кетгашгда, Этьен цулоц солди: Катрина энг кейин ётди; 
циз шамни >'чиргач, у ёцдан-бу ёцца агдарилиб алла- 
вацтгача ухлолмади.
Бунаца суэ^батларга баъзан цушнилар цам чици- 
шарди. Мол-мулк булинишини эшитган Левак жон- 
ланиб кетар, Пьеррон булса, Ш иркатга х;ужум бошла- 
ниши билан, андиша цилиб ухлагани тсетарди. Баъзан 
Захария х,ам кириб, бир-икки минут утирарди; лекин 
сиёсат жонига тегиб, «Авантаж »га бориб бир круж ка 
пиво ичганим яхш и, дея ж унаб цоларди. Ш авалга кел- 
ганда эса, у цуруцланиб, ^аммадан ошиб туш ар, бар- 
часини цириб таш лаш ни талаб этар эди. У царийб 
цар оцшом бир соатча вацтини Маэларникида утка- 
зарди: унинг цадам канда цилмаслигидан ичида циз- 
ганаётгани, Катринани битта-яримтаси илиб кетмасин, 
деб цурцаётгани сезилиб турарди. Ш авалнинг кунгли- 
га сал-пал урган циз энди, хоцлаган пайтида бир нар- 
са цилиши мумкин булган эркак билан бир хонада 
ёта бошлагандан бери унга азиз булиб цолганди.
Этьеннинг таъсири кучайиб бораверди. У секин-аста 
бутун посёлкада кураш рух,ини уйготди. Этьеннинг х,ур- 
мат-эътибори одамлар ичида кун сайин ортаётганлиги 
бу пинх,она таргиботнинг муваффациятли олиб бори- 
лишига сабаб б^лаётган эди. Умуман одамларга ишон- 
майдиган Маэ хоним, эх,тиёткор бека, иж ара хдцини 
уз вацтида тулаб келаётган бу йигитни х,урмат цилар- 
ди. У ичкилик ичмасди, карта уйнамасди, х,амиша ки- 
тоб уциб Утиради. Маэ хоним саводли йигит, дея бутун 
округга унинг донгини чицарганди. Цушни хотинлар
бундан фойдаланиб, тез-тез ундан мактуб ёзиб бериш- 
ни илтимос цилишарди. Этьен уларнинг ишончли ки- 
шиси булиб цолди; турли хатлар ёзиб бериш унинг 
буйнида эди, нозик оилавий масалаларда х,ам у билан 
маслацатлаш иш арди. Ния;оят, сентябрь ойига келиб у 
талай гапга сабаб булган узаро ёрдам кассасини таъ- 
сис цилишга муваффац булди. Дозирча касса унча 
бацувват эмасди — унга фацат посёлка ацолисигина
74


аъзо эди; лекин Этьен з^озирча узини четга торткб тур­
ган Ш иркат агар кейинчалик халацит бермайдиган 
булса, х,амма конларнинг кумир цазувчиларини хдм 
жалб цилмоцчи эди. Уни союзнинг секретари к,илиб 
сайлашди ва з^атто ёзув-чизув ишларини бажаргани 
учун бир оз маош х,ам тайинлашди. Этьен узини бой 
булиб цолгандек з^ис келарди. Бола-чацали кумир к,а- 
зувчи учини-учига етказиши цийин, лекин буйдоц, кам- 
тар, зс,еч цандай ташвиши булмаган йигит бир оз маб- 
л аг жамгариш и х,ам мумкин эди.
Ш у орада Этьен анча узгарди. Энди к,ашшок^1ик 
йилларида бугилиб ётган олифтагарчилик, бойликка 
х,ирс майллари уйгонди. У мовут костюм сотиб олди, 
юпк,а чармдан ботинка буюрди ва шу тарица бутун 
посёлка атрофига тупланадиган бошлицца айланди. 
Унинг иззат-нафси цониццанди. У машз^урликнинг 
дастлабки цувончларидан мает эди: кечагина юккаш 
булган ёшгина йигит бугун ш ахтёрлар бошлиги булса, 
уларга амр-фармон цилиб турса! Бу нарса унинг гуру- 
рига гурур к,ушар, узи мух,им роль уйнайдиган була- 
ж ак инцилоб х,ацида янада жушцинроц хаёл суришга 
ундар эди. Датто унинг чех,раси х,ам узгарди; у анча 
вицорли, уз нутцидан узи мает буладиган булиб цолди; 
унда пайдо булган шух,ратпарастлик ёндириб, уни ку- 
рашиш фикрига солиб к,уйди.
Бу орада куз як,инлашди: октябрь совук,лари посёл- 
кадаги богчаларга саргайган барглар туш ади. Энди 
усп и рй ш тр юккаш аёллар билан яккам-дуккам сирень 
буталари орцасига уриб кетишмасди; ж уякларда кеч- 
ки экинлар — циров босган карам, порей41 в а салат** 
ларгина цолганди: яна ж ала ёгиб, цизил черепица ли 
томларни тацирлатарди, тарновлардан шариллаб оциб, 
ёгоч бочкаларга тушарди. Уйлардаги тул^тилган к у ­
мир печкалар бурцсиб ёниб, х;аммаёги ёпик; хоналар- 
нинг х;авосини заз^арларди. Цаттик; муз^тожлик кунла- 
ри етиб келди.
Октябрнинг дастлабки аёзли кечаларидан бирида 
сух,батдан цизишиб кетган Этьен аллавацтгача ухлай 
олмай ётди. У Катринанинг курпа орасига сирганиб
* сербар баргли бир хил пиёз.
* овк,ат юзига солинадиган кукат.


кириб, шамни пуфлаб учирганини курди. Аф тидан 
циз цам цаяжонлангаи .эди: баъзан у х,ам шарм-цаё 
босганидаи апил-тапил счинарди-ю, билмай цолиб цам- 
маёги бадтар очилиб кетарди. Цоронгиликда циз мур- 
дадек ётарди, лекин Этьен унинг ухламаётганини се- 
зарди, узи цизни уйлаганидек у цам буни уйлаётга- 
нига ишонар^и: дилдаги бу яцинл:п: уларни ш у чоц- 
цача бунчалик цаяжоклантирмаганди. М инутлар кети­
дан минутлар утиб борар — аммо на у, на бу цимир 
этарди; узларини цар цанча босишга царамай бкр- 
бнрларидан цисиниб нафас олаётганликлари эшитилкб 
турарди. Этьен икки марта урнидан туриб, цизни цу- 
чоцлаб олишига сал цолди. Иккови бир-бирига ш унча- 
лик талпиниб турса-ю, эх,тиросларини цондира олмаса, 
бундан ортиц бемаънилик >;ам борми?! Истак билан 
курашишнинг нима кераги бор? Болалар ухлаш япти , 
циз хдм, албатта, уни орзициб, нафасини ичига ютиб 
кутяпти, мана у цозир тишларини цисиб, индамай цу- 
чоцлаб олади. Орадан бир соатча вацт утди. Этьен 
унинг олдига бормади. Катрина уни чациришдан цур- 
циб, угирилмади цам. Улар цанчалик куп ёнма-ён яша- 
салар, орадаги шарм-х,аё, адоват, дустона тортинчоц- 
лик т^сиги тобора баланд кутариларди ,— буни улар- 
нинг узлари цам туш унтириб беролмасдилар.
IV
— Менга цара,— м урож аат цилди хотини М аэга,—
ойлик олгани М онсуга борадиган булсанг, уш огдан бир 
цадоц кофе билан бир кило цанд олакел.
Маэ бошмогини ямоцчига бермаслик учун узи ти- 
каётган эди.
— Я хш и !— деди у ишдан бошини кутармай.
— Яна цассобга цам учрашгин... Бир парча бузоц 
гуш тидан оласанми, а? Анчадан бери гуш т кургани- 
миз йуц.
Маэ бошни кутарди.
— Сен бу юзлаб, минглаб олади, деб уйлайсан, ше- 
килли... Кейинги икки х,афта ичи ишнинг мазаси бул- 
м ади,— лаънати бекор туриб цолишлар ишнинг бел ига 
тепди.
Икковлари жим булиб цолишди. Бу ran октябрнинг
176


охирги шанба кунларидан бирида нонуш тадан сунг 
булиб утган эди. Ш иркат ишчилардан уч олиш учун 
пул дипинчиликларини бадона дилиб, уш а купи дам- 
ма ш ахталарда кумир дазишни яна тухтатганди. Яднн- 
лашиб келаётган саноат кризиси вадимасидан талваса- 
га туш ган, ш ундод дам тупланиб долган кумир запас- 
ларини купайтиришни ходламаган Ш иркат дар бир 
имкониятдан фойдаланиб, ун минг кишилик кумир 
дазувчилар армиясинн яна бир кун бекор юришга маж­
бур дилар эди.
— Биласанми, Этьеи сени Раснсрникида кутиб ту- 
рипти,— давом этд5! Маэ хоним.— Уни бирга олиб ке- 
тадол. Иш лаган вадтларимизга дад ёзмаган булишса, 
у бир пложннп дилади.
Маэ м аъдуллаб бошини димирлатиб дуйди.
— Айтгандай, уш а хуж айинлар билан чол масала- 
сини гаплаш. Брачникг дам маъмурият билан тили 
бир... Тугрими, отажон, доктор янглишиши мумкин, 
сиз дали ишлай оласиз, а?
Улм ас бобо ун кундан бери стулга михлаб дуйил- 
гандек, уз ибораси билан айтганда, «панжаларй уви- 
шиб» долган эди. Маэ хоним саволини дайтарди, шун- 
дагина чол тунгиллаб дуйди:
— Уз-узидан маълум, ишлайман, албатта. Одам- 
нинг оёги огриса, даммаси тамом булди дегани эмас- 
ку, ахир. Менга бир юз саксон франк пенсия тайин 
дилишдан дочиб, дар дандай булмагур гапларни би- 
чиб-тудишади-да.
Маэ хоним, эдтимол, чол олиб келиб берадиган 
дирд судан энди бутунлай мадрум булишини уйлаб, 
зорланиб деди:
— Вой худойим-ей! Иш шу алпозда кетадиган бул­
са, дадемай даммамиз уламиз-ку.
— Улганингда овдат дам егинг келмайди,— деди 
Маэ.
У бошмогига яна бир неча мих додди-да, кетди. 
Икки юз загизгон посёлкаси ойликни соат туртларда 
олиши керак эди. Ш унинг учун ишчилар шошмай, 
дар ерда тухтаб-тухтаб бирин-кетин боришарди. Хотин- 
лари улар кетидан, тезда уйга дайт, дея ёлвориб бо­
ришарди. Куплари эрим доводхонада утириб долмасин, 
дея дар нарсани тайинлаб юборишди.

Download 16,16 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   40   41   42   43   44   45   46   47   ...   129




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish