Elkaning shikastlanishI

ELKANING ShIKASTLANIShI
Elka suyagining sinishlari xamma sinishlarning urta xisobda 9-12% ni tashkil etadi. Yelka suyagining proksimal uchi, diafizi va listal qismlarining sinishi farq. qilinadi. Yelka suyagining yuqori qismidagi sinish bugim ichida va bugimdan tashqarida bulishi mumkin. Bugim ichida sinishlarga boshchasi va anatomik buynining sinishi, bugimdan tashk;aridagi turiga esa dumbok soxasidagi sinish (dumbokdararo sinishlar, dumboklarning aloqida sinishlari), yelka jarroxlik buyni va epifizeoliz sinishlari kiradi. Elka suyagi difiazining sinishlari uchdan bir yuqori, urta va pastki kqismi sinishlariga bulinadi. Elka suyagi distal uchining sinishlari dung usti va dunglarining sinishlariga bulinadi. Sunggi sinishlar orasida dung orqali, dunglararo sinishlar (T va V simon) va dunglarning aloxida sinishlari farq, qilinadi. Boshcha va anatomik buyni soxasidagi sinishlar aksariyat yelka bugimining tashki yuzasiga zarb tekkanda yoki tirsak yoki panjaga yiqilganda paydo buladi. Yelka suyagi dumboklari sinishlarida, kupincha, dumbok uzilib ketadi, bu mushak uta qisqarganda yuz beradi. Jarroxushk buyni sinishlari odatda tirsakka yiqilish natijasida buladi. Yelka diafizi sinishlari bevosita tazyik (zarb), tirsak yoki uzatilgan kz'lga yiqilganda ruy beradi. Yelka suyagi distal uchining sinishi uzatilgan qulning tirsagi yoki kaftiga yiqilganda sodir buladi; kamrok-bevosita travma oqibatida sinadi.
ELKA SUYaGI PROKSIMAL KDSMShSh1 SINIShI
Elka suyagining bukim ichida sinishiga boshchasi va anatomik buyinning sinishi kiradi. Ular nisbatan kam, asosan keksaygan odamlarda uchraydi. Anatomik buyni singanda distal bulak odatda, boshchaga yopishadi va bir-birining ichiga kiradi (suqiladi). Zarba qattiq bulganda boshcha distal bulak bilan kurakning bugim yuzasida mayda bulaklarga bulinib ketishi mumkin. Ba'zan buyni sinishida boshcha 180° ga buriladi va uz bugim yuza si bilan distal bulakka urnashadi. Agar bunda boshchaning chiqishi yuz bersa, yelka suyagi boshchasining singan-chiqqani tugrisida aytiladi. Elka bugimi shish, bugim bushligiga qon kuyilishi xisobiga x.ajmi kattalashadi. Aktiv xarakatlar qilib bulmaydi, passiv xarakatlar va uki buyicha yuk tushishi ogriqli. Boshcha qul bilan bosilganda juda qattiq ogriq. seziladi.
Bir-birining ichiga kirib sinishda suyak bulaklarining krepitasiyasi, xarakat cheklanganligi, kulni tepaga kutarib bulmasligi kabi xarakterli belgilar bulmaydi. Bunday xollarda aniq, tashxisni rentgenologik tekshiruvdan keyingina quyish mumkin.
Shikast mexanizmi buyicha yelka suyagi dumbokchalarining ikki turi farq. qilinadi: 1) bevosita shikast natijasida yuz bergan sinish; 2) kuporilib (uzilib) sinish. Bevosita shikast mexanizmida suyaqaytarli darajada surilmay bulakning maydalanishi ruy beradi. Shikastning uzilish mexanizmida katta dumbokchadan kichikrok bulagi uzilib, suyak usti, suyak osti yoki kichik dumalok mushakning tortish ta'siri ostida akromial usimta ostidan pastga va tashqariga suriladi. Katta dumbokning sinishi qulincha yelkaning chiqishi bilan uchraydi.
Elka diafizi sinishlari parchasimon (uchli), kundalang, kiyshik va vintsimon bulishi mumkin. Singan bulakchalarning kuchishi shikastlanish mexanizmiga va mushaklarning tortish kuchiga bogliq.. Agar sinish chizigi katta kukrak mushagi yopishgan maydon yuqori bulsa, markaziy bulakcha katta dumbokchaga yopishadigan mushaklar ta'siri ostida tashqariga rotasiya qiladi, distal bulakcha esa katta kukrak deltasimon, tumshuksimon-elka va uch boshli mushaklar ta'siri ostida ichkariga rotasiya qilinadi va yuqoriga kutariladi (120-rasm, a). Bunda tomir-nerv dastasi distal bulakchaning utkir uchlaridan bosiladi yoki shikastlanadi. Agar sinish chizigi katta kukrak mushagi yopshigan joydan pastda, lekin deltasimon mushakdan govorila bulsa (deltasimon mushakustidan sinish), buxolda markaziy bulakcha katta kukrak va orqaning serbar mushaklari ta'siri ostida orqaga va ichkariga, distal bulakchasi va deltasimon, tumshuksimon-elka va uch boshli mushaklar ta'siri ostida tashqariga va qisman oldinga suriladi
Elka suyagi deltasimon mushak yopishgan joydan pastda singanda (deltasimon mushak ostidan sinish) markaziy bulakcha shu mushak ta'sirida tashqariga va yuqoriga kuchadi, distal bulakcha esa ikki boshli,uch boshli va tumshukrimon-elka mushaklari ta'siri ostida yuqoriga va qisman orqaga suriladi.
Klinika va tashxis. Uziga xos simptomlari sinish soxasidagi shish, deformasiya va xarakat qilinganda ogriq seziladi, yelka faoliyati buziladi va yelka qisqaradi. Yelka suyaganing uchdan bir urta va pastki qismi sinishi, kupincha, bilak nervi shikastlanishi bilan utadi, u suyak siniqdaridan qisman yoki tuliq shikastlanishi ,mumkin. Bunda bu nervning parezi yoki falajlanishi travma paytida sodir buladi.
Bilak nervi suyak siniqdaridan ularni repozisiya qilishda bosilib qolishi mumkin. Bilak nervining travmadan keyin birmuncha kech muddatlarda parez yoki falajlikka uchrashi nervning shakllanayotgan suyak kadogidan bosilganidan dalolat berishi mumkin.
D a v o l a sh. Singan joyni gematomaga 15-20 ml (1-2%) novokain eritmasi yuborish yuli bilan anesteziya qilinadi. Bulakchalari kuchmasdan singanda 1,5 oy muddatga torakobronxial boklam kuyiladi. Bulaklari surilganda bir momentli repozisiya qilib, keyin gips boglami kuyiladi yoki tirsak usimtasiga suyakni chuzish uchun 4-5 kg yuk osib suyakdan tortish qullaniladi. Yelka suyagi kaysi
joyidan sinishidan kat'iy nazar, yelka 90°ga olib kelinishi va oldinga frontal tekislikdan oldinga 30-40 ga tortilgan bulishi kerak Bunda markaziy va periferik bulakchalar shinada bigta tekislikda urnatiladi. Yelka suyagining kiyshik va vintsimon sinishlari 1,5-2 oy, kundalang sinishlari - 2-2,5 oy mobaynida bitadi. Dayulashni birinchi kunlaridan tanadan uzoqlashtiruvchi shinada barmoqdar va