Электротехника фанида трансформатлар ва уларнинг уланиш гуруҳини аниқлашни ўргатишда янги ўқув усулларидан фойдаланиш

2.4. Amaliy ishlar paytida mehnat xavfsizligi qoydalari. 

   Mehnat  ta`lim  jarayonida  o`quvchilar  harakat  qilish  ko`nikmalari  va 

o`quvlarini  o`zlashtirishadi; ularda yangi shartli reflektor aloqalari paydo bo`ladi. 

Jismoniy  mehnat  ta`siri  ostida    harakatlar  koordinatsiyasi  takomillashadi,  suyak 

sistemasi mustahakamlanadi, muskullar sistemasi rivojlanadi, nafas olish va yurak 

– qon tomir sistemalarining ishlashi yaxshilanadi, moddalar almashuvi ko`chayadi. 

Slesarlik  ustaxonasida  havo xarorati 16-18

0

  S durodgarlik  ustaxanosida   15-17

0

 S 

bo`lishi kerak. 

O`quv  ustaxanolari  muntazam  ravishda  shamallatib  turishi  lozim,  chunki 

ba`zi mehnat jarayonlari (metallarni payvandlash, ularga termik ishlov berish, elim 

tayyorlash,  buyumlarni  bo`yash  va  hokazo)  bajarilayotganda  zararli  gazlar  ajralib 

chiqadi. Katta – kichikligiga qarab ustaxonalar tabiy shamollatishi (agar har qaysi 

o`quvchiga 40 m

3

 den ko`p maydon to`g`ri kelsa) va un`iy ravshda shamollatilishi 

(agar bir o`quvchiga 40 m

3

 dan kam maydon to`g`ri kelsa) mumkin. 

Ish o`rnining normal yoritilishi  ishda  katta ahamiyatga ega yaxshisi, tabiy 

yorug`likdan foydalanishga  to`g`ri keladi. Bunda gigenist vrachlar ishlab chiqqan 

normativlarga  amal  qilinadi  ish  o`rnining  yoritilganligi  100-200  moks  atrofida 

bo`lishi  kerak.  Ammo  yorug`lik  normal  bo`lganda  ham  o`quvchilarga  individual 

tarzda yondashish lozim; vrach konsul`tatsiyasiga muvofiq o`qituvchi ko`zi yaxshi 

ko`rmaydigan o`quvchilarni  yaxshi yoritilgan joyga qo`yishi zarur. 

O`qo`vchilarning 

mehnat 

qobiliyatiga 

ustaxonalarida 

ishlaganda 

chiqadigan  shovqin  ta`sir  qiladi.  Tadqiqot  natijalarining  ko`rsatilishiga,  ba`zi 

---

 

 

44 

operatsiyalar  (  metallarni  plita  ustida  kesish,  taxtalarni  disk  arrada  tili  sh  va 

hokazo)  bajarilayotganda  ruxsat  etilganidan  kuchliroq  shovqin  chiqadi.  Shuning 

uchun barcha ortiqcha shovqinni, xususan, zagatovkani notug`ri mahkamlash yoki 

mehnat  operatsiyalarini  notug`ri  bajarish  bilan  bog`liq  bo`lgan  shovqinni  bartaraf 

etish kerak. 

O`quvchilarning  mehnat  qobiliyatiga  ta`sir  qiluvchi  tashqi  muxit  omillari 

haqida  gapirganda  maktab  ustaxonalarining  ong  jihatidan  bezatilishini  unitmaslik 

lozim.  Elektr  zanjirini  montaj  qilish  uchun  ishlatiladigan  simlar  izolyatsiya  bilan 

qoplanadi.  Izolyatsiyalangan  simlar  ham  tok  o`tkazuvchi  tomi  r  va  izolyatsiya  

qөbig`idan iboratligi ko`rsatiladi. Nima maqsadda montaj simlari izolyatsiya bilan 

qoplanadi  ?  deb  qo`yilgan  savol  o`quvchilar  uchun  murakkab  emas,  lekin  u 

o`quvchilarning e`tirofini aktivlashtiradi. 

O`quvchilarni  simlarning bir tamirli va ko`p tamirli, izolyatsiyalangan va 

izolyatsiyalanmagan  turlari  bilan  tanishtirish  zarur.  O`tkazgichlarning    turli 

shartlarida    ishlatilishi  haqida    aytib  o`tiladi.  Yaqqollik  o`chun  alohida 

o`tkazgichlardan  emas,  balki  elektroradiotexnikada  qo`llaniladigan  simlarning 

asosiy  turlari  o`rnatilgan  maxsus    stenddan  foydalanilgan  ma`qul.  Shuningdek, 

elektrotexnika 

ishlarini 

bajarishga 

doir 

mashg`ulotlarda 

qo`llaniladigan 

o`tkazgichlar  haqidagi  asosiy  ma`lumotlarga  ega  bo`lgan  jadval  tuzish  maqsadga 

muvofiq bo`ladi. 

 

 

---

 

 

45