Elektronnıń zaryadın Milliken usılınıń járdeminde anıqlaw Jumıstıń maqseti

94.	41.60	40.26	5
3.23177
35.	20.3	31.34	5	8.05425	95.	27.46	50.19	5	4.7218
36.	29.89	14.9	5	8.03428	96.	44.45	12.63	5	6.46942
37.	26.76	17.36	5	8.07606	97.	44.96	9.48	5	8.07347
38.	10.32	20.78	5	20.8266	98.	44.39	39.76	5	3.03612
39.	37.58	22.07	5	5.04224	99.	25.88	13.18	5	9.92242
40.	33.32	18.08	5	6.40812	100.	90.48	35.97	5	1.61726
41.	35.46	16.09	5	6.54884	101.	21.67	50.52	5	6.31001
42.	62.85	20.91	5	3.30776	102.	26.71	24.77	5	6.62362
43.	45.04	12.04	5	6.64641	103.	54.67	14.1	5	5.02909
44.	33.48	16.75	5	6.70884	104.	19.43	16.99	5	11.2163
45.	27.32	8.64	5	12.8044	105.	51.22	27.21	5	3.29629
46.	12.18	36.04	5	14.4233	106.	25.89	9.23	5	12.7319
47.	18.44	26.6	5	9.60919	107.	66.62	19.54	5	3.31754
48.	24	15.47	5	9.60931	108.	36.88	14.95	5	6.66206
49.	15.74	13.05	5	16.0023	109.	27.86	23.36	5	6.54226
50.	41.26	8.33	5	9.58552	110.	40.19	41.51	5	3.30321
51.	90.04	37.06	5	1.59023	111.	37.71	14.63	5	6.63809
52.	36.68	25.04	5	4.77723	112.	43.07	12.62	5	6.63968
53.	79.18	44.45	5	1.58642	113.	56.06	30.11	5	2.8354
54.	16.14	10.21	5	18.0065	114.	36.25	47.8	5	3.47178
55.	27.75	45.66	5	4.82689	115.	10.69	8.55	5	29.6615
56.	42.61	20.01	5	4.78917	116.	30.48	20.93	5	6.36694
57.	33.30	12.62	5	8.20952	117.	13.37	15.68	5	17.2958
58.	90.10	37.28	5	1.58263	118.	37.45	14.67	5	6.66436
59.	12.59	8.56	5	25.3092	119.	23.09	16.29	5	9.6703
60.	37.09	11.37	5	8.11728	120.	44.25	12.47	5	6.55768

Dinamikalıq usılda kernewdıń shaması U=500 V etip alınǵanlıǵın eskertip ótemiz.

a)	b)
4-súwret. Wolfram Mathematica 11 kompyuterlik algebrası tilinde eksperimentallıq ólshew nátiyjeleri (teń salmaqlıq usılı) tiykarında alınǵan may tamshılarınıń elektr zaryadlarınıń shamaları. a) korrektirovkalanbaǵan, b) korrektirovkalanǵannan keyingi zaryad shamaları ushın alınǵan grafikler.

Eksperiment tártip nomeri hám esaplap tabılǵan tamshınıń zaryad muǵdarı arasındaǵı baylanıstı Mathematica 11 kompyuterlik algebrası tiliniń járdeminde grafikalıq kóriniste sawlelendiriw arqalı zaryad muǵdarınıń diskretligin tekseriwge boladı. Buniń ushın «ListPlot» procedurasınan paydalanamız.
5-súwrette eksperimentallıq ólshew nátiyjeleri tiykarında alınǵan may tamshılarınıń elektr zaryadlarınıń shamalarınıń korrektirovkalanbastan aldınǵı hám korrektirovkalanǵannan keyingi mánisleri ushın Mathematica 11 járdeminde alınǵan grafik keltirilgen. Bul grafiktegi gorizontal úzik qızıl sızıqlar elektr zaryadınıń házirgi kúnde anıklanǵan eń dál shamalarına sáykes keliwshı disktet mánisleri. Elektr zaryadınıń mánislerı ordinata kósherinde jatadı. Absissa kósherinde bolsa eksperimentallıq jumıstıń tártip nomeri jaylastırılǵan. Grafik 106 dana may tamshısı ushın anıqlanǵan elektr zaryadlarınıń shamaları tiykarında alınǵan.
Grafikten kórinip tur, eger korrektirovkalaw ámelge asırılmasa, elektr zaryadınıń diskretligin kóriw derlik imkansız. Bul may tamshılarınıń ólshemleriniń júdá kishi shamalarda ekenliginen bolıp tabıladı. Korrektirovkalaw ámelge asırılǵannan keyin elektr zaryadınıń diskretligi bilinip, olardıń gorizontal úzik sızıqqa jaqınlasqanlıǵın kóremiz.

a)	b)
5-súwret. Wolfram Mathematica 11 kompyuterlik algebrası tilinde eksperimentallıq ólshew nátiyjeleri (dinamikalıq usıl) tiykarında alınǵan may tamshılarınıń elektr zaryadlarınıń shamaları. a) korrektirovkalanbaǵan, b) korrektirovkalanǵannan keyingi zaryad shamaları ushın alınǵan grafikler.

5-súwrette dinamikalıq usılda eksperimentallıq ólshew nátiyjeleri tiykarında alınǵan may tamshılarınıń elektr zaryadlarınıń shamalarınıń korrektirovkalanbastan aldınǵı hám korrektirovkalanǵannan keyingi mánisleri ushın Mathematica 11 járdeminde alınǵan grafik keltirilgen. Grafik 120 dana may tamshısı ushın anıqlanǵan elektr zaryadlarınıń shamaları tiykarında alınǵan.

Wolfram Mathematica 11 kompyuterlik algebrası tiliniń múmkinshiligi jánede kóp sanlı statistikalıq ámellerdi orınlaw ushın jetedi. Máselen, may tamshılarınıń ólshemlerin anıqlaw hám usı anıqlanǵan ólshemlerdiń shamaları onıń elektr zaryadınıń dál shamalarda anıqlanıwına bolǵan tásiri, ólshewdegi qáteliklerdi hám basqada kóp sanlı ámellerdi orınlaw múmkin.
Endi elementar elektr zaryadınıń shamasın anıqlawǵa tırısamız. Elementar elektr zaryadı - bul múmkin bolǵan eń kishi elektr zaryadınıń shaması bolıp, qalǵan barlıq elektr zaryadının shaması bul shamaǵa pútin san eselengen bolıwı kerek, yaǵnıy

Eksperimentallıq ólshewler tiykarında anıqlanǵan *1- hám *2- kestelerde keltirilgen may tamshılarınıń zaryadınıń shamaların Wolfram Mathematica 11 kompyuterlik algebrası tiliniń járdeminde analizley otırıp, bul shamalardıń diskretligi ushın tómendegi ortasha mánisler alındı:
Teń salmaqlıq usılında:
, , , , , , , , , , ;
Dinamikalıq usılda:
, , , , , , , , , , , .

Bul elektr zaryadınıń shamaları elementar elektr zaryadına pútin san eselengen dep esaplap, elementar elektr zaryadının shamaların

formulasınıń járdeminde anıqlaymız:

Teń salmaqlıq usılında:

, ,
, ,
, ,
, ,
, ,
;

Dinamikalıq usılda:

, ,
, ,
, ,
, ,
, ,
, .
Bul anıqlanǵan elementar elektr zaryadlarınıń shamasın Wolfram Mathematica 11 kompyuterlik algebrası tilindegi «Fit» procedurasınıń járdeminde interpolyaciyalaw ámelin orınlap, tómendegi nátiyjelerdi alamız:

Teń salmaqlıq usılı:

e1={1.52579, 1.61977, 1.59854, 1.60474, 1.63279, 1.60532, 1.61024, 1.61316, 1.58857, 1.59669, 1.60393};
line1=Fit[e1, {1,x},x]
Out[1]= 1.58563 +0.00238873 x
Show[ListPlot[e1, PlotStyle -> Red], Plot[line1, {x, 0, 15}]]
Out[2]=

Dinamikalıq usıl:

e2={1.62811, 1.60943, 1.61883, 1.62224, 1.61703, 1.61098, 1.60191, 1.60776, 1.60822, 1.60084, 1.57234, 1.61804};
line2 = Fit[e2, {1, x}, x]
Out[1]= 1.62504 -0.00236885 x
Show[ListPlot[e2, PlotStyle -> Red], Plot[line2, {x, 0, 15}]]
Out[2]=

Demek, elementar elektr zaryadınıń shaması eksperimentallıq jumıstıń nátiyjeleri tiykarında mınaday juwmaqlardı shıǵaramız:
Teń salmaqlıq usılında alınǵan elementar zaryadtıń mánisi
;
Dinamikalıq usılda alınǵan elementar zaryadtıń mánisi
.
Házirgi waqıtta elementar elektr zaryadınıń ádebiyatlarda keltirilgen shaması ekenligin esletip ótemiz hám biz alǵan nátiyjeler menen joqarı dállikte sáykes keletuǵınlıǵın atap ótemiz (Teń salmaqlıq usılında 1%, dinamikalıq usıldı 1,4 %).

1^ sh.b. – shkala bólimi. Milliken dúzilisindegi mikroskop okulyarında jaylasqan mikrometr shkalasınıń bólim birligi.