Elektronika va asbobsozlik mutaxassisligi bo'yicha ishlab chiqarish amaliyoti taqvimiy rejasi

Elektronika va asbobsozlik mutaxassisligi bo'yicha ishlab chiqarish amaliyoti taqvimiy rejasi
N	Sana	Mavzuning nomi	N	A
1	12.02.2022	Kirish. Amaliyot maqsadi. Xavfsizlik texnikasi qoidalari I. XAVFSIZLIK TEXNIKASI QOIDALARI VA TALABALARGA TAJRIBALAR O’TKAZISHDAGI QUYILADIGAN TALABLAR. 1. Xavfsizlik texnikasi asoslari. Ma’lumki elektr toki odam uchun xavflidir. SHuning uchun elektr qurilmalari bilan bo’ladigan muomalada albatta texnika xavfsizligi qoidalariga rioya etish kerak. Ko’pincha baxtsiz xodisalarga quyidagilar sabab bo’ladi. ochiq qoldirilgan uchli, simlarga tegib ketish; erga ulanmagan metall qismlarga tegib ketish; tok o’tayotgan qismlarga tegib ketish; Ma’lumki odam tanasi tok o’tkazuvchan xisoblanadi. Lekin inson tanasini tok o’tishiga qarshiligi o’zgarib turadi. O’zgarish chegarasi 30…40 Mг Om va bu qarshilik bir necha sabablarga bog’liq bo’ladi. Masalan: teri yuzasi xolatiga, uning namligiga, qolaversa odamning o’zini xolatiga ya’ni asablariga va salomatligiga xam bog’liq bo’lishi mumkin. SHu sababdan ba’zi xollarda odam qarshiligi 50 Om ga tushib qolishi mumkin. Lekin xavf darajasi odamning kuchlanish manbaasiga qanday xolatda tushganligiga xam bog’liq bo’ladi. Mabodo, odam ikki qo’li bilan 2 ta faza simiga tegib turgan bo’lsa, undan o’tayotgan tok bo’ladi (UL=380 B). Odam yalang oyoq bo’lib yerda turgan bo’lsa, u xolda buladi (Uф=220 B). Aniqlanishicha xavfsiz tok miqdori 0,03…0,04 A xisoblanadi. Biroq odam yuragidan 0,1 A tok o’tsa, u o’limga olib kelishi mumkin. Kuchlanish miqdoriga qarab barcha elektr qurilmalari ikkiga bo’linadi. 1. Past kuchlanishli elektr qurilmalari, ularda istalgan sim va yer orasidagi kuchlanish 250 B dan ortmaydi. 2. Yuqori kuchlanishli qurilmalar. Xavfsizlik nuqtai nazardan fikr yuritilganda yuqori va past kuchlanishlar inson xayoti uchun to’la xavfli xisoblanadi, chunki 60 B ta’sirida xam inson uchun xalokat yuz bergan xolatlar bo’lgan. Qabul qilinishicha, inson xayoti uchun energetika tizimida qo’llaniladigan 36…40 B kuchlanish xavfsiz xisoblanadi. Nam joylarda esa 12 B xavfsiz xisoblanadi. Elektr tokidan jaroxatlanganda (tok urganda) birinchi yordam juda tez ko’rsatilishi lozim. Avvalo tok ta’siriga tushgan odamni undan ajratib olish kerak. SHuni esdan chiqarmaslik kerakki, tok ta’siridagi odam o’tkazuvchi vazifasida bo’ladi. SHuning uchun tezda rubilnikni ajratish zarur yoki saklagichni burab chiqarish lozim. Ularni iloji bo’lmagan xolda, simni tok o’tkazmaydigan dastali asbob bilan uzib tashlash kerak. Tok ta’siri natijasida odamda nafas olish to’xtab qolishi mumkin, bu xolat «yashirin o’lim» xolati deb ataladi. Bunday paytda zudlik bilan nafas oldirish yo’llarini bajarish lozim. Lekin bu tadbir juda tez (4-6-minut ichida) bajarilishi kerak. Tok ta’sirida bo’lgan odamni yerga qo’mib kuyish mutlako mumkin emas. Chunki bundan xech qanday foyda yo’q, aksincha ziyon, inson tanasini xavo bilan ta’minlanishini kamayadi, qolaversa zax o’tib kasallanishi mumkin.	6
2	14.02.2022	Ish o‘rnini tayyorlash. Yo‘riqnomalardan o‘tish Mehnat faoliyati deganda insonni biror mehnat turi bilan band bo‘lishi tushiniladi. Mehnat faoliyati insonning hal qilinadigan vazifalar va bajariladigan ishlari yig‘indisidan tashkil topadi. Mehnat faoliyatining mohiyatini umumlashgan, hamda konkret shaklda olib qaraladigan bo‘lsa, bir-biri bilan bog‘liq ikki muhim vazifani hal qilishning ob’ektiv zarurati bilan belgilanadi. Bu vazifalardan biri — insonlarning moddiy mehnat elementlari bilan o‘zaro harakatga kirishuvini aniklashdan iborat bo‘lsa, ikkinchisi — birgalikda yoki o‘zaro bog‘langai faoliyat qatnashchilari o‘rtasida munosabatlari shakllanishidan iboratdir. Xuddi mana shu narsa mehnat faoliyatini tashkil etish predmeti hisoblanadi. Buning mohiyati mehnat faoliyatini tashkil etish vazifasiga (keng ma’noda olganda) mehnat sub’ektini (ayrim xodim yoki mehnat jamoasi) aniqlash, uni zarur mehnat predmetlari va vositalari bilan ta’minlash, qulay mehnat sharoitlarini yaratib berish, mehnat (ishlarini bajarish) jarayonlarini tashkil etish, mehnatga haq to‘lash kabi masalalarini o‘rganish bilan bog‘liqdir. «Tashkil etish» tushunchasi frantsuzcha organisation, lotincha organizo -«tartibga keltiraman» so‘zidan kelib chiqqan. Mazkur tushuncha yaxlit bir butunlik ichida o‘zaro aloqalarning yuzaga kelishi hamda takomillashishiga olib keladigan jarayon yoki harakatlar jamlamasini anglatadi. Tashkil etish deganda birgalikda amalga oshiruvchi muayyan qoida va tamoyillar asosida, biror aniq maqsad sari harakat qiluvchi kishilarning birlashgan faoliyati tushuniladi. Shunga ko‘ra, funktsional nuqtai nazardan, tashkil etish ichki tartiblarni o‘rnatish va takomillashtirish jarayoni demakdir. Binobarin, mehnatni tashkil etish atamasi kishilar faoliyatini tartibga solish va muayyan tizimga keltirishni anglatadi. Biroq, bunday ta’rif haddan tashqari umumiy bo‘lganligi uchun uni mukammal deb bo‘lmaydi. «Mehnatni tashkil qilish» tushunchasining paydo bo‘lish tarixiga to‘xtalgandi, albatta, ushbu masalaning asoschisi sifatida F. Teylorning (1856-1915) nomi tilga olinadi. F. Teylor mehnatni «ilmiy boshqarish» muammosini amaliy jihatdan asoslab bergan bo‘lib, u iqtisodiyotda muhim o‘rin tutadi. Ammo, F. Teylor ko‘zda tutgan fan sohasini iqtisodiyotda haddan tashqari toraytirib qo‘ygan. «Oqilonalashtirish» atamasi mazkur fanni to‘g‘ri nomlash muammosini murakkablashtirdi, bu atama dastlab Germaniyada qo‘llanilgan bo‘lib, keyinchalik u muayyan darajada boshqa mamlakatlarga ham yoyildi. Mazkur atama shu qadar noaniq va umumiy tusdagi mazmunga egaki, uni har qanday yaxshilanishga nisbatan qo‘llash mumkin. Shuni ham aytish kerakki, rivojlangan xorijiy mamlakatlarda hozirgi vaqtda «mehnatni ilmiy tashkil etish» yoki «mehnatni tashkil etish» atamalari deyarli qo‘llanilmayapti. Bu muammo juda ko‘pgina MDH mamlakatlari, jumladan, O‘zbekistonda ham mavjuddir. Undan turli darajalarda o‘rin tutadigan xilma-xil hodisalarni nomlash uchun foydalaniladi. «Tashkil etish» atamasi ayrim korxona, muassasa, firma va umuman jamiyatga nisbatan qo‘llaniladi. Shu bilan birga, gap turli ob’ektlar: mehnat, ishlab chiqarish, boshqarish to‘g‘risida borishi mumkin. Jamiyatning ijtimoiy-iqtisodiy tuzilishi, ayni kishilarni mehnatga jalb etish, mehnatning ijtimoiy taqsimoti, ijtimoiy mahsulotni taqsimlash usuli va ishchi kuchini tiklash xususiyatlari ko‘rib chiqilayotganda «mehnatni ijtimoiy tashkil etish» tushunchasidan foydalaniladi.		6
3	15.02.2022	Ishlab chiqarish turlari va texnologik jarayonlarni boshqarish. vtomatlashtirishni keng joriy etish mehnat unumdorligini oshirishning eng samarali usuli hisoblanadi. Ko'pgina ob'ektlarda to'g'ri texnologik jarayonni tashkil qilish uchun uzoq vaqt davomida turli parametrlarning belgilangan qiymatlarini saqlab turish kerak. jismoniy parametrlar yoki ularni ma'lum bir qonunga muvofiq o'z vaqtida o'zgartirish. Ob'ektga turli xil tashqi ta'sirlar tufayli bu parametrlar belgilanganidan chetga chiqadi. Operator yoki haydovchi ob'ektga shunday ta'sir qilishi kerakki, sozlanishi parametrlarning qiymatlari ruxsat etilgan chegaralardan tashqariga chiqmaydi, ya'ni ob'ektni nazorat qiladi. Operatorning alohida funktsiyalari turli xil avtomatik qurilmalar tomonidan bajarilishi mumkin. Ularning ob'ektga ta'siri parametrlarning holatini kuzatuvchi shaxsning buyrug'i bilan amalga oshiriladi. Bunday boshqaruv avtomatik deb ataladi. Biror kishini nazorat qilish jarayonidan butunlay chiqarib tashlash uchun tizim yopiq bo'lishi kerak: qurilmalar boshqariladigan parametrning og'ishini kuzatishi va shunga mos ravishda ob'ektni boshqarish buyrug'ini berishi kerak. Bunday yopiq boshqaruv tizimi avtomatik boshqaruv tizimi (ACS) deb ataladi. Birinchi protozoa avtomatik tizimlar suyuqlik darajasi, bug 'bosimi, aylanish tezligining belgilangan qiymatlarini saqlab qolish uchun tartibga solish XVIII asrning ikkinchi yarmida paydo bo'ldi. rivojlanish bilan bug 'dvigatellari. Birinchisining yaratilishi avtomatik regulyatorlar intuitiv tarzda ketdi va individual ixtirochilarning xizmati edi. Uchun yanada rivojlantirish avtomatlashtirish vositalari avtomatik regulyatorlarni hisoblash uchun zarur bo'lgan usullar. XIX asrning ikkinchi yarmida allaqachon. asosida avtomatik boshqaruvning izchil nazariyasi yaratildi matematik usullar. D.K.Maksvellning "Regulatorlar to'g'risida" (1866) va I.A. Vyshnegradskiy "Regulatorlarning umumiy nazariyasi to'g'risida" (1876), "To'g'ridan-to'g'ri harakatni tartibga soluvchilar to'g'risida" (1876), tartibga soluvchilar va tartibga solish ob'ekti birinchi marta yagona sifatida ko'rib chiqiladi. dinamik tizim. Avtomatik boshqaruv nazariyasi doimiy ravishda kengayib, chuqurlashib bormoqda. Avtomatlashtirishni rivojlantirishning hozirgi bosqichi avtomatik boshqaruv vazifalarini sezilarli darajada murakkablashtirishi bilan tavsiflanadi: sozlanishi parametrlar sonining ko'payishi va tartibga solinadigan ob'ektlarning o'zaro bog'liqligi; tartibga solishning talab qilinadigan aniqligini, ularning tezligini oshirish; masofadan boshqarishni oshirish va hokazo.Bu vazifalarni faqat zamonaviy elektron texnologiya, mikroprotsessorlar va universal kompyuterlarni keng joriy etish asosida hal qilish mumkin. Sovutgich zavodlarida avtomatlashtirishni keng joriy etish faqat 20-asrda boshlangan, ammo 60-yillarda to'liq avtomatlashtirilgan yirik zavodlar yaratilgan. Turli xil narsalarni boshqarish uchun texnologik jarayonlar berilgan chegaralar doirasida ushlab turish, ba'zan esa ma'lum bir qonunga muvofiq bir yoki bir nechta qiymatni o'zgartirish kerak jismoniy miqdorlar. Shu bilan birga, xavfli ish rejimlari paydo bo'lmasligini ta'minlash kerak. Uzluksiz tartibga solishni talab qiladigan jarayon sodir bo'ladigan qurilma boshqariladigan ob'ekt yoki qisqacha ob'ekt deb ataladi (1a-rasm). Qiymati ma'lum chegaralardan tashqariga chiqmasligi kerak bo'lgan jismoniy miqdor boshqariladigan yoki boshqariladigan parametr deb ataladi va X harfi bilan belgilanadi. Bu harorat t, bosim p, suyuqlik darajasi H, nisbiy namlik bo'lishi mumkin? Boshqariladigan parametrning boshlang'ich (o'rnatilgan) qiymati X 0 bilan belgilanadi. Ob'ektga tashqi ta'sirlar natijasida X ning haqiqiy qiymati belgilangan X 0 dan chetga chiqishi mumkin. Boshqariladigan parametrning boshlang'ich qiymatidan og'ish miqdori nomuvofiqlik deb ataladi: Operatorga bog'liq bo'lmagan va nomuvofiqlikni oshiradigan ob'ektga tashqi ta'sir yuk deb ataladi va Mn (yoki QH - qachon) bilan belgilanadi. gaplashamiz issiqlik yukida). Mos kelmaslikni kamaytirish uchun yukga qarama-qarshi bo'lgan ob'ektga ta'sir qilish kerak. Mos kelmaslikni kamaytiradigan ob'ektga uyushgan ta'sir tartibga soluvchi ta'sir deb ataladi - M p (yoki Q P - termal ta'sir bilan). X parametrining qiymati (xususan, X 0) faqat boshqaruv kirishi yukga teng bo'lganda doimiy bo'lib qoladi: X \u003d const faqat M p \u003d M n. Bu tartibga solishning asosiy qonuni (ham qo'lda, ham avtomatik). Ijobiy mos kelmaslikni kamaytirish uchun M p mutlaq qiymatda M n dan kattaroq bo'lishi kerak. Va aksincha, M p<М н рассогласование увеличивается. Avtomatik tizimlar. Qo'lda boshqarish bilan, boshqaruv harakatini o'zgartirish uchun haydovchi ba'zan bir qator operatsiyalarni bajarishi kerak (klapanlarni ochish yoki yopish, nasoslarni ishga tushirish, kompressorlar, ularning ishlashini o'zgartirish va boshqalar). Agar bu operatsiyalar shaxs buyrug'i bilan avtomatik qurilmalar tomonidan amalga oshirilsa (masalan, "Ishga tushirish" tugmasini bosish orqali), u holda bu operatsiya usuli avtomatik boshqaruv deb ataladi. Bunday nazoratning murakkab sxemasi rasmda ko'rsatilgan. 1b, 1, 2, 3 va 4 elementlar bir fizik parametrni boshqa elementga o'tkazish uchun qulayroq bo'lgan boshqasiga aylantiradi. Oklar ta'sir yo'nalishini ko'rsatadi. X avtomatik boshqaruvini boshqarish uchun kirish signali tugmani bosish, reostat tutqichini harakatlantirish va hokazo bo'lishi mumkin. O'tkazilgan signalning kuchini oshirish uchun alohida elementlarga qo'shimcha energiya E berilishi mumkin. Ob'ektni boshqarish uchun haydovchi (operator) doimiy ravishda ob'ektdan ma'lumot olishi kerak, ya'ni nazorat qilish uchun: sozlanishi parametr X qiymatini o'lchash va mos kelmaslik miqdorini hisoblash?X. Bu jarayonni avtomatlashtirish ham mumkin (avtomatik boshqarish), ya'ni, ?X ruxsat etilgan chegaralardan oshib ketganda ?X qiymatini ko'rsatadigan, yozib oladigan yoki signal beradigan qurilmalarni o'rnatish. Ob'ektdan olingan ma'lumot (5--7 zanjir) teskari aloqa, avtomatik boshqaruv esa to'g'ridan-to'g'ri aloqa deb ataladi. Avtomatik boshqaruv va avtomatik boshqaruv bilan operator faqat asboblarga qarash va tugmani bosish kerak. Operatorsiz to'liq bajarish uchun ushbu jarayonni avtomatlashtirish mumkinmi? Ma’lum bo‘lishicha, boshqaruv jarayoni to‘liq avtomatlashtirilgan bo‘lishi uchun avtomatik boshqarishning chiqish signali Xk ni avtomatik boshqarish kiritishiga (1-elementga) qo‘llash kifoya. Ushbu element 1 signalni X ni berilgan X 3 ga solishtirganda. Qanchalik katta nomuvofiqlik bo'lsa, X dan --X 3 gacha bo'lgan farq shunchalik katta bo'ladi va shunga mos ravishda M p ning tartibga solish ta'siri ortadi. Yopiq ta'sir doirasiga ega bo'lgan, mos kelmasligiga qarab boshqaruv harakati hosil bo'lgan avtomatik boshqaruv tizimlari avtomatik boshqaruv tizimi (ACS) deb ataladi. Avtomatik boshqaruv elementlari (1--4) va sxema yopilganda boshqarish (5--7) avtomatik regulyatorni tashkil qiladi. Shunday qilib, avtomatik boshqaruv tizimi ob'ekt va avtomatik boshqaruvchidan iborat (1c-rasm). Avtomatik boshqaruvchi (yoki oddiygina boshqaruvchi) mos kelmaslikni sezadigan va ob'ektga ushbu nomuvofiqlikni kamaytiradigan tarzda harakat qiladigan qurilma. Ob'ektga ta'sir qilish maqsadiga ko'ra quyidagi boshqaruv tizimlari ajratiladi: a) barqarorlashtirish b) dasturiy ta'minot; c) tomosha qilish d) optimallashtirish. Stabillashtiruvchi tizimlar boshqariladigan parametr qiymatini doimiy (belgilangan chegaralar ichida) ushlab turadi. Ularning sozlanishi doimiy. Dasturiy ta'minot tizimlari boshqaruv elementlari ma'lum bir dasturga muvofiq vaqt o'tishi bilan o'zgarib turadigan sozlamaga ega. IN kuzatuv tizimlari sozlama ba'zi tashqi omillarga qarab doimiy ravishda o'zgaradi. Konditsioner qurilmalarida, masalan, issiq kunlarda sovuq kunlarga qaraganda yuqori xona haroratini saqlab qolish foydaliroqdir. Shuning uchun tashqi haroratga qarab sozlamani doimiy ravishda o'zgartirish maqsadga muvofiqdir. IN tizimlarni optimallashtirish ob'ektdan va tashqi muhitdan boshqaruvchiga keladigan ma'lumotlar boshqariladigan parametrning eng foydali qiymatini aniqlash uchun oldindan qayta ishlanadi. Sozlama mos ravishda o'zgaradi.		6
4	16.02.2022	Korxonadagi avtomatika vositalari jixozlari bilan tanishish. Texnik xizmat ko‘rsatish asosan oldini olish xarakteridagi quyidagi ishlarni o‘z ichiga oladi: avtomatik vositalarni kuzatish, ishlatish qoidalariga amal qilish, nazorat o‘lchov asboblari va vositalarini o‘z vaqtida rostlash va mayda nuqsonlarini tuzatish. Ta’mirlash a’ro xizmat ko‘rsatish asosan texnik vositalarni (uskunalarni) to‘xtatib qo‘ymasdan tushlik tanaffuslarda, ish smenalari orasida, uskunalarni (agregatlarni) qayta sozlash vaqtida va hokazo o‘tkaziladi. Texnik xizmat kursatishda avtomatika tizimidagi nazorat o‘lchov asboblari va vositalariniig ishlash kontaktlar, elektr yuritmalarning mahkamlangai joylar qotiriladi. Plandagi ta’mirlash oralig‘i davrida avtomatik tizimlarda elektr qurilmalarning montaji, sozlash va ekspluatatsiyaisida naorat o‘lchov asbolari hamda texnik vositalar maxsus grafik asosida ko‘zdan kechirib chiqiladi. Bunda ularning darhol bartaraf etilishi zarur bo‘lgan kamchiliklari hamda yaqin oradagi planli ta’mirlash vaqtida tuzatiladigan kamchiliklari aniqlanadi. Ko‘zdan kechirish natijalari asosida maxsus karta tuzilib, unda nazorat o‘lchov asbolari va texnik vositalarning darajasi, emirilish darajasi, moy va chang bilan qanchalik ifloslanganligi ko‘rsatiladi. Agar aniklangan kamchilik avariyaga yoki ishchi–xizmatchilarning shikastlanishiga olib kelishi mumkin bo‘lsa, u holda texnik vositalar darxol to‘xtatiladi. Joriy ta’mirlash o‘rnatilgan joyning o‘zida–uni echib (poydevordan) olmasdan o‘tkaziladi. Kapital ta’mirlash, odatda, elektr–ta’mirlash sexi yoki maxsus ta’mirlash korxonasida bajariladi. Joriy ta’mirlashning namunaviy (tipaviy) hajmiga texnik xizmat ko‘rsatish operatsiyalarini o‘tkazish, avtomatika tizimidagi nazorat o‘lchov asboblari va vositalariniig qismlarga ajratish, ahvolini tekshirish ishlari kiritilgan. Agar qismlardan biri avtomatik vositalarning o‘lchash yoki nazorat qilish uskunasinig pasportidagi chegara qiymatidan eng katta qiymatdan ortiq bo‘lsa, ular yangisiga almashtiriladi. Vositalarning ahvoli va ular qismlarining mustahkamligi (mahkamligi) tekshiriladi. Elektr uzatish щitlar va pultlarni izolyasiyasining ayrim qismlarning shikastlangan joylari va mahkamlanishidagi kamchiliklar tuzatiladi, yaroqsiz bo‘lsa ular almashtiriladi. Ta’mirdan so‘ng texnik (elektr uskunalar) vositalar o‘z o‘rniga yig‘iladi, himoyalovchi erga ulagichi tekshiriladi, keyin qabul qilib olish-topshirish sinovlari o‘tkaziladi. Kapital ta’mirlashning namunaviy (tipaviy) xajmi joriy ta’mirning quyidagi operatsiyalarini o‘z ichiga oladi: avtomatik tizimlarda elektr qurilmalarning montaji, sozlash va ekspluatatsiyasida nazorat o‘lchov asbolari ko‘zdan kechirish, avtomatik vositalarnig butunligini tekshiriladi. Agar qismlardan biri avtomatik vositalarning o‘lchash yoki nazorat qilish uskunasinig pasportidagi chegara qiymatidan eng katta qiymatdan ortiq bo‘lsa, ular yangisiga almashtiriladi. Kapital ta’mirlash vaqtida avtomatik vositalar batamom qismlarga ajratiladi, hamma qismlari tozalanadi va yuviladi, Korpuslardagi darz ketgan joylar yamaladi, eyilgan va narsa to‘lib qolgan rezbali teshiklar ta’mir qilinadi. Nazorat o‘lchov asboblar yig‘iladi va bo‘yaladi, keyin qabul qilish-topshirish sinovlaridan o‘tkaziladi. Agar vositalar (uskunalar) avariya ahvolida, oldiin olish sinovlari vaqtida aniklik klass xatoliklarga yo‘l qo‘yilsa va katta isroflarga olib keladigan darajada ishdan chiqqan bo‘lsa, bunday avtomatik vositalar yangilanadi. Eskirgan avtomatik vositalar (uskunalar) kapital ta’mir chog‘ida rekonstruksiya qilinib, ularning texnik xarakteristikalari (ishonchliligi, tejamkorligi, xizmat ko‘rsatuvchilarga xavfsizligi va hokazo) yaxshilanadi. Modernizatsiyalashnipg maqsadga muvofiqligi iqtisodiy jihatdan asoslangan bo‘lishi kerak. Ma’naviy jixatdan ancha eskirgan uskunalar odatda modernizatsiya qilinmaydi. Nazorat o‘lchov asboblari va avtomatik vositalariga xizmat ko‘rsatishi uchun keltirilgan asboblar sonidan kelib chiqadi(1- tablisa). Kompleks asboblarni ustaxonaga ko‘pgrok mos keluvchi (keltirilgan asboblar) asboblarni keltirish nazarda tutiladi. Nazorat o‘lchov asboblari va avtomatik vositalari uchun keltirilgan har xil sermehnat turdagilarga xizmat ko‘rsatish esa tegishli sermehnat koeffisienti qo‘llaniladi.		6
5	17.02.2022	Texnologik jarayonlarni avtomatlashtirish darajasi bilan tanishish. Avtomatlashtirish bo'yicha o'qigan texnologik jarayonlar va ishlab chiqarish”, kim uchun ishlashni tasavvur ham qila olasizmi? Bu, ehtimol, sizning ta'limingizdagi jiddiy kamchiliklarni ko'rsatadi, ammo keling, buni birgalikda aniqlashga harakat qilaylik. Biz har kuni foydalanamiz avtomatlashtirilgan tizimlar hatto o'zi ham sezmasdan. Avtomatlashtirish zarurati - bu bormi? Har qanday ishlab chiqarish jarayoni resurslarning narxidir. Yangi texnologiyalar va ishlab chiqarish usullari tufayli mahsulot ishlab chiqarishga ketadigan xom ashyo va yoqilg'i miqdorini tejashimiz mumkin. Ammo inson resurslari haqida nima deyish mumkin? Axir, yuqori malakali mutaxassislar boshqa loyihalarni amalga oshirishga jalb qilinishi mumkin va konveyerni ishchilar tomonidan nazorat qilishning o'zi qimmatli zavqdir, bu esa yakuniy mahsulot narxini oshiradi. Muammo bir necha asrlar oldin ixtiro bilan qisman hal qilingan bug 'dvigatellari va konveyer ishlab chiqarish. Ammo hozir ham sobiq Ittifoq hududidagi ko'pgina ustaxonalarda ishchilar juda ko'p. Va bundan tashqari qo'shimcha xarajatlar bu yuzaga keladigan muammolarning ko'pchiligining asosiy sababi bo'lgan "inson omili" bilan to'la.		6
6	18.02.2022	Avtomatik boshqarish vositalarining muayyan turlariga tegishli nazorat o‘lchov asboblari