1. Texnogen avariya va uning turlari. Avariyalar haqida aholi va ishchilarni ogohlantirish usullari

Mavzu:Avariya va qutqaruv ishlarining turlarining ro’yxati.Avariya va qutqqaruv ishlari haqida tushuncha va tasniflanishi.
Reja:
1.Texnogen avariya va uning turlari.
2.Avariyalar haqida aholi va ishchilarni ogohlantirish usullari.
3.Avariya va qutqaruv ishlarini tashkil etish tartibi.
4.Xulosa
5.Foydalanilgan adabiyotlar

1.Texnogen avariya va uning turlari.
Insoniyatning hayot tajribasi shuni ko‘rsatadiki, favqulodda vaziyatlar
natijasida jam iyatga, tabiatga, atrof-muhitga juda kata moddiy-madaniy,
m a’naviy zarar yetadi. Yangi asrimizda ham favqulodda vaziyatlarning soni tobora oshib borib, namoyon bo’lish xususiyatlari esa dahshatli tus olmoqda.
Xususan, dunyoning ko‘pgina mamlakatlarida tabiiy jarayonlar nihoyatda
keskinlashib bormoqda. M asalan, 2011-yil mart oyida Yaponiyada
zilzila yuz berdi va uning oqibatida chamasi 10 metrli suv toshqini qirg‘oqqa
yaqin hududlarda to‘fon va talofatlarni keltirib chiqardi. Natijada minglab
uylar vayron b o ‘lib, 30 ming odam nobud bo‘ldi, son-sanoqsiz oilalar uy-joysiz qoldi. Ushbu zilzila boshqa bir o ‘ta xavfli favqulodda vaziyat - atom elektrostansiyasida falokatni yuzaga keltirdi. Shuningdek, 1995-yil 27-may kuni
Neftegorsk shahrida 8 balli zilzila oqibatida 95 foizdan ortiq binolar vayron bolib,
ko‘plab odamlar hayotdan ko‘z yumdi. Bunday misollarni istalgancha keltirish mumkin. Jahon statistik malumotlariga ko‘ra, FV yuz berish hududlari
bo‘yicha Osiyoda 39 foiz, Amerikada 26 foiz, Afrika va Yevropada 13 foiz, Avstraliya va Okeaniyada 9 foiz, boshqa hududlarda 13 foizni tashkil etadi. Yer yuzasida yuz berayotgan tabiiy FV quyidagicha tartibda joylashgan: tayfunlar 34 foiz, toshqinlar 32 foiz,zilzila 13 foiz, qurg‘oqchilik 9 foiz va boshqa ofatlar 12 foiz atrofida ekanligi mutaxassislar tomonidan e'tiro f etilgan. FV ayrim
mamlakatlarning iqtisodiyotiga juda katta zarar yetkazishi bilan birga, insonlar sog’ligi yo‘qolishiga, hayotiga zomin boiayotganligining guvohi boim oqdam iz.
Bu holni nafaqat ahyon-ahyonda sodir bo‘layotgan zilzilalar,balki sel, ko‘chki va boshqa turdagi tabiiy ofatlarning ko‘payib borayotgani bilan izohlash mumkin. FVda soha mutaxassislari quyidagi ishlarni amalga oshirishlari
zarur boiadi:
- favqulodda vaziyatga tezkor kirishish, uni cheklash va oqibatlarini bartaraf etishda samarali harakatlarga shay turish;
- razvedka oikazish, vaziyatni baholash va yuqori tashkilotlarga tezkor malumot yuborish;
- jarohatlanganlam i, moddiy boyliklami qidirib topish, qidiruv-qutqaruv ishlarni otikazish va shu kabilar;
Qutqarish ishlarining mazmuni quyidagicha:
- tuzilm alarning harakat y o ‘nalishlari va ish uchastkalarini qidirish;
- tadbirlami amalga oshirish uchastkalarida va ularga boorish yo’llarida yong’inning kengayishini oldini olish, uni o ‘chirish,
- buyumlar, qulagan va yonayotgan binolardan, yong’in bosgan xonalardan shikastlanganlarni qidirish va olib chiqish
- buzilgan, shikastlangan, ustini uyumlardan tozalab,inshootlarni ochish va ulardagi odamlarni qutqarish
- shakastlanganlarga birinchi tibbiy yordam ko'rsatish va ularni
davolash muassasalariga olib borish;
- odamlarni kuchli ta'sir etuvchi zaharli modda |K I / M) bilan
zararlangan xavfli joylardan, suv bosadigan hududlardan xavfsiz joylarga olib chiqish va shu kabi ishlar.
Qutqaruv hamda shoshilinch avariya-tiklash ishinii inniukkab sharoitlarda vayronalarda, kuchli yong‘inlarda, yer qimiiliu'anda,radioaktiv, kimyoviy va bakteriologik zararlanganda, suv toshqini, sel bosgan hududlarda amalga oshiriladi.
Iqtisodiyot obyektlarida tabiiy ofatlar (zilzilalar, to'fonlnr, suv toshqinlari, tog1 ko‘chkilari, o ‘rmondagi yong‘inlar va bii'JiquIar),har xil tabiiy va iqlim sharoitlarida, ulardan kelib chiqqnu asoratlarni bartaraf qilish masalalari dolzarb hisoblanadi. Sim bilan bir qatorda kechiktirib boim aydigan tibbiy yordamni kon.itishdan iborat. Qutqarish va boshqa kechiktirib boim aydigan ishlar quyidagilardan iborat:
1. Odamlarni qutqarish va shikastlanganlarga tibbiy yordam ko‘rsatish.
2. Yong’inlar, falokatlarning kengayishiga yo’l qo‘ymaslik va kommunal energetika hamda texnologiya tarmoqlaridagi avariyalarni bartaraf etish.
3. Iqtisodiyot obyektlarida bundan keyingi boiadigan tiklash
ishlarini o ‘tkazish uchun sharoitlar yaratish va boshqalar.
Avariya-qutqaruv ishlari va tabiiy ofatlarning kelib chiqish sabablarini, nazariy-amaliy masalalarni, shuningdek, avariyalardan keyin tiklash ishlarini olib borish jarayonini o’rganishni o‘z ichiga oladi. Avariyalar va falokatlar iqtisodiyot obyektlarida mashina mexanizmlar, texnologoik jarayonlar va hududlrada yuz berishi ehtimoli b o ig a n favqulodda vaziyatlarga b o g iiq ravishda kelib chiqadi. Quyida texnogen avariya lar, ulam ing sababi va oqibatlariga to‘xtalib o‘tamiz.
Y o n g in va portlash bilan b o g iiq avariya va halokatlardagi;
favqulodda vaziyatlarning asosiy sabablari, ularning salbiy oqibatlari:
- y o n g in va portlashlaming asosiy sabablari;
- birlamchi va ikkilamchi shikastlovchi omillar;
- yongindan zaiflikni oshiruvchi omillar;
- y o n g in va portlashlaming oldini oluvchi chora-tadbirlar;
- y o n g in va portlashdan xavfli obyektlarni toifalarga b o iish ;
- portlash;
- portlashning asosiy shikastlovchi omillari.
Yonginga qarshi kurash chora-tadbirlari: huquqiy, m e‘yoriy,
tashkiliy, muhandis-texnik tayyorgarliklami o‘z ichiga oladi.
Yongin va portlash oqibatida yuzaga kelgan favqulodda vaziyatlardan aholini va hududlami muhofaza qilish tadbirlari shular jumlasidandir.Texnogen tusdagi avariyalar bir nechta turga bo’linadi.Maslan;
Transnortdagi avariya va halokatlar:
- havo transportidagi avariya va halokatlar;
- tem ir y o ‘l transportidagi avariya va halokatlar;
- avtomobil transportidagi avariya va halokatlar;
- neft, gaz qazib chiqarish skvajinalarida va magistrallarida yuzaga kelishi mum kin b o ig a n avariyalar;
- Energetika tizimidagi avariyalar;
- Kommunal xo‘jalikdagi avariyalar;
Yuqorida ko'rsatilgan avariyalar sharoitida aholining harakati va ish faoliyati:
- xabar berish;
- qutqarish;
-y o rd am .
Transportning xohlagan turi inson salom atligi va hayoti uchun xavf tug‘diradi. Texnik taraqqiyot bir vaqtning o‘zida harakatlanish qulayligi va tezligi bilan birga anchagina katta darajadagi xavf-xatarni ham yuzaga keltiradi. Transport avariyasining turidan kelib chiqib, yo’lovchilar k o‘plab jarohat va kuyish, jum ladan inson hayoti uchun x av f tug‘diradigan shikastlarni olish ehtim oli mavjud.