"elektron tijorat va raqamli iqtisodiyot" kafedrasi "iqtisodiyotda axborot komplekslari va texnologiyalari"

CRM-tizimlarni joriy etish. 
Bu tizimlarni joriy etish ishlash va mijozlarga 
xizmat ko‘rsatish sifatini yangi darajalarga olib chiqadi. Tizimni muvaffaqiyatli va 
samarali joriy etish uchun ko‘plab omillarni e’tiborga olish zarur bo‘ladi. Joriy etish 

---

146 
jarayoni har doim tashkilot mijozlariga taalluqli bo‘lgani uchun kompaniya talablarini 
qat’iu aniqlab olish (CRM-tizimlar qanday masalalarni echishi kerak) va barcha 
jarayonni mukammal rejalashtirib olish kerak bo‘ladi. 
CRM-tizimlarni muvaffvqiyatli joriy etish uchun tashkilot rahbariyati bir 
nechta qadamlarni qo‘llashi lozim bo‘ladi. 
CRM-tizimlarni muvaffaqiyatli joriy etishdagi asosiy qadamlarga quyidagilarni 
kiritish mumkin: 
1.
Asosiy manfaatdor tomonlarni jalb etish.
Loyihani boshlashdan avval barcha manfaatdor bo‘lgan tomonlarni 
(foydalanuvchilar, mijozlar, rahbariyat, ta’minotchilar va boshqalar) aniqlab olish va 
ularni CRM-tizimlarni joriy etishdan kutilayotgan natijalarni baholab olish zarur 
bo‘ladi. Joriy etish jarayonida manfaatdor shaxslarni ishtirok etmaganligi uchun 
ko‘plab CRM-tizimlar loyihasi muvaffaqiyatsizlikka uchraydi. Ular biznes-
masalalarni baholashni joriy etish strategiyasini ishlab chiqish, kompaniyada CRM-
tizimlaridan foydalanish qoidalarini ishlab chiqishda ishtirok etishlari maqsadga 
muvofiq hisoblanadi. 
2.
CRM-tizimlar strategiyasini aniqlash
CRM strategiyasini aniqlash biznes-maqsad, biznes-jarayon, insonlar va 
dasturiy ta’minot o‘rtasidagi o‘zaro aloqadorlikni yuzaga chiqarishdan iborat. Bu 
o‘zaro aloqadorliknir yaxshi yo‘lga qo‘yish uchun CRM-stragiya o‘ta muhim 
hisoblanadi.
Dasturiy ta’minotni joriy etishdan avval joriy etishdan keladigan afzalliklarni 
aniqlash va samaradorlikning asosiy ko‘rsatkichlarini aniqlab olish kerak bo‘ladi 
3.
CRM-tizimlarni joriy etish maqsadlarini aniqlash va ustuvorliklarni qo‘yib 
olish. 
CRM-tizimlarni joriy etish bo‘yicha loyihani ishlab chiqishdan avval joriy 
etish maqsadlarini qat’iy shakllantirib olish kerak bo‘ladi. Bunda kompaniya tuzilishi, 
funksional darajalar, o‘zgarishlarga qarshiliklar kabi ijtimoiy va tashkiliy omillarni 
e’tiborga olish maqsadga muvofiy hisoblanadi. 
Maqsadga erishishdagi ustuvorliklarni shunday qo‘yib olish kerakki, bu 
ustuvorliklar mijozlar bilan o‘zaro aloqadorlik asosiy sohalarini qamrab olishi kerak. 
4.
J