"elektron tijorat va raqamli iqtisodiyot" kafedrasi "iqtisodiyotda axborot komplekslari va texnologiyalari"

.
 
1.2-rasm. Intel va AMD kompaniyalari mikroprotsessorlarining tasnifi.
 
 
Operativ xotira 
–(RAM-Random Access Memory)- kompyuterni elektr 
manbaga bog’liq bo’lgan xotirasi hisoblanadi. Protsessor qisqa vaqt ichida ko’p 
ishlatiladigan jarayonlarni tezkor xotiraga yuklab oladi va bu kompyuterni ishlashini 
tezlashtirish uchun xizmat qiladi. Tezkor xotirani asosiy o’lchov birligi uning xotira 
hajmi bo’lib, kilobayt (KB), megabayt (MB), gigabayt (GB)larda o’lchanadi. 
Operativ xotira 2 ta asosiy xarakteristikaga ega. Ular operativ xotira hajmi va shu 
xotira ishlaydigan chastota miqdori hisoblanadi. Odatda, operativ xotira hajmi Mbda 
Pentium, Pentium-II,
Pentium-III, Pentium 4 
Celeron 
(uy uchun) 
Xeon 
(serverlar uchun) 
Pentium M
(noutbuklar uchun) 
Pentium D, Core 2 Duo 
(2 yadro)

Core 2 Quad 
(4 yadro) 
K
7
, Athlon XP, Duron 
Athlon 64 
Sempron (uy va noutbuklar uchun) 
Turion (noutbuklar uchun) 
Opteron (serverlar uchun) 
Athlon 64 X2 (2 yadro) 
OLTP
 
Intel Pentium 4 3.0G
Takt tezligi 
 3 GGs 
Shina tezligi 800 
MGs
Operativ 
Kesh-xotira 
1 Mb 
Server 
dasturlari
800MHz
Operatsio
n tizimlar
 
1Mb
Wi
ndows
 

---

336 
o’lchanadi, lekin hozirda GBda (128, 256, 512, 1024, 2048...) ham o`lchanmoqda. 
Dastlab yuklangan dasturlar shu hajmda saqlanadi. Agar hajm to’lib qolsa, birinchi 
yuklangan ma’lumotlar o’chiriladi. Operativ xotira chastotasi ishlash tezligini aniqlab 
beradi. Chastota bu vaqt birligidagi jarayondir. Misol uchun, 600 megagerst(MGS) 
chastotali operativ xotira 100MB ma’lumotni 10 sekunda yuklasa, 1000MGS li 
operativ xotira bu jarayonni 5 sekundda amalga oshiradi. 
Doimiy xotira
–(BIOS - Basic Input-Output System – kiritish va chiqarishning 
baza tizimi) kompyuterdagi asosiy dasturlar to’plamini saqlovchi mikrosxemadir. 
Vazifasi, kompyuter jihozlarini ishlashini tekshirish, operatsion sistemaning 
boshlang`ich yuklanishini ta’minlash, qurilmalarga xizmat ko’rsatish kabi asosiy 
funksiyalarni bajarish uchun ishlatiladi. Uning tezkor xotiradan farqi shuki, 
kompyuter tok manbaidan o’chirilganda ham axborotni doimiy saqlaydi.
Kesh xotira - 
kompyuterning ishlash tezligini oshirish uchun ishlatiladi. Kesh 
xotira tezkor xotira va mikroprotsessor orasida joylashgan bo’lib, unga bajarilishi 
lozim komandalar avval yozib olinadi. Natijada uning yordamida amallar bajarish 
tezkorligi yuqori darajada bo`lishi ta’minlanadi.