"elektron tijorat va raqamli iqtisodiyot" kafedrasi "iqtisodiyotda axborot komplekslari va texnologiyalari"

 
Videoxotira
- monitor ekranida video ma’lumotlarni (videotasvirlarni) saqlab 
turish uchun ishlatiladi. Videoxotira bu grafik tasvirlar shakllanadigan maxsus 
operativ xotiradir.
 
Uning kattaligi 512 Kbdan tortib 4 MBgacha bo’lishi mumkin va 
ular 16,7 mln. rangni uzata olish imkoniyatiga ega bo’ladi.
Kontrollerlar
(maxsus elektron sxemalar) kompyuter tarkibiga kiruvchi turli 
qurilmalar (monitor, klaviatura va boshqalar) ishini boshqaradi. 
Kiritish-chiqarish portlari
orqali protsessor tashqi qurilmalar bilan ma'lumot 
almashadi.
Hozirgi kunda nutqli kiritish-chiqarish qurilmalari shiddat bilan rivojlanayotgan 
multimedia vositalariga kiradi. Nutqli kiritish qurilmasi — bu turli xil mikrofonli 
akustik tizimlar, “tovushli sichqonlar”, masalan, odam talaffuz qilayotgan harf va 
so’zlarni anglay oladigan, ularni identifikatsiya qiladigan va kodlaydigan murakkab 
dasturli ta’minot.Nutqli chiqarish qurilmasi — bu kompyuterga ulangan baland 
gapiruvchilar (dinamiklar) yoki tovushli kolonkalar orqali ishlab chiqariladigan, 
raqamli kodlarni harf va so’zlarga o’zgartirishni bajaradigan turli xil tovush 
sintezatorlari. 
Kompyuterga axborotni kiritish qurilmalari.
Klaviatura
. Klaviatura foydalanuvchi tomonidan ma'lumotlarni va boshqaruv 
buyruqlarini kompyuterga kiritishga mo’ljallangan qurilmadir. 
Hozirgi vaqtda asosan ikki xil klaviatura ishlatiladi: 
1. Standart holdagi kichik klaviatura (tugmachalar soni 84 ta); 
2. Kengaytirilgan holdagi katta klaviatura (tugmachalar soni 101, 103,105ta va 

---

337 
undan ortiq). 
Bundan tashqari klaviaturalar lotin harflarining joylashuviga ko’ra ham 
farqlanadi: 
1. Amerika va Angliya standarti - QWERTY 
2. Fransuz standarti - AZERTY. 
1.3-rasm. Klaviatura. 
Kompyuter klaviaturasidagi tugmalar 6 ta guruhdan iborat bo’ladi: 

harfli - raqamli tugmalar; 

boshqaruvchi tugmalar; 

funksional tugmalar; 

raqamli klaviatura; 

kursorni boshqaruvchi tugmalar; 

manbali indikatorli tugmalar. 
Multimediali klaviaturalarning oddiy klaviaturalardan farqi – ularga 
kompyuterda ko’p ishlatiladigan buyruqlarni bajaruvchi qo’shimcha tugmalar 
o’rnatiladi. Masalan, multimedia klaviaturalarga multimedia pleerlarni boshqarish 
tugmalari, internetda ishlash tugmalari va shu kabilar o’rnatilgan bo’lishi mumkin. 
1.4-rasm. Multimediali klaviatura. 
2.