Elektromagnit nurlanishlardan нimoyаlanishni нisoblash

A-ionlovchi nurlanish bilan bog‘liq persanal. 
B-ionlovchi nunlanish manbasi yonidagi persanal (ma’lum qismi); 
V-tuman viloyat, respublika axolisi kritik organlar guruxi (sezgirlik pasayishi 
bo‘yicha); 
1) Butun badan, jinsiy soxa, qizil suyak miya. 
2) Mushshaklar qalqonsimon bezlar, yog‘ qatlami 1 va 3 guruhdagi 
organlaridan tashqari hamma a’zolar. 
3) Teri qatlami, suyak, qo‘l, tirsaklar, tovon RXM(NRB)-76/78 da keltirilgan 
asosiy doza chegaralari, ruxsat etilgan va nazorat darajalari A va B kategoriyasiga 
kiruvchilar uchun berilgan. 

---

V kategoriyasi uchun radiatsion xavfsizlik me’yorllari o‘rnatilmagan, 
nurlanishni chegaralashlari esa atrof muxitning radiofaol obektlarini reglamentlash 
yoki nazorat qilish bilan bajariladi. 
A doza chegarasi –RED(PDD)-kalendar yilda indivudval ekvivalent dozaning 
eng katta qiymati, 50 yil ichida bir tekkisda ta’sir qilganda xizmat ko‘rsatuvchi 
personal sog‘lig‘ida samoviy tadqiqot usullari yordamida aniqlash mumkin bo‘lgan 
buzilishlarini keltirmaydi. 
B doza chegarasi –RED(PDD)-asosiy doza chegarasi 70 yilda bir tekisda ta’sir 
qilganda xizmat ko‘rsatuvchi personal sog‘ligida zamonaviy tadqiqot usullari 
yordamida aniqlash mumkin bo‘lgan buzilishlarni keltirmaydi. 
Ionlovchi nurlanish manbalari bilan ishlashning asosiy sanitar qoidalar (ASQ): 
ASQ -72/78-me’yorllovchi xujjat uning ichiga quyidagilar kiradi: 
1.
Rodiofaol modda va ionlovchi nurlanish manbalari bor qurilmalarni 
joylashtirishga talablar. 
2.
Ular bilan ishlashni tashkillashga talablar. 
3.
Olib kelish, hisobga olish, olib o‘tishga talablar. 
4.
Berk manbalar bilan ishlashga talablar. 
5.
Manbalr bilan ishlashda isitishga ventilyasiyaga, chang va gaz tozalashga 
talablar. 
6.
Suv ta’minoti va oqavaga talablar. 
7.
CHiqindilarni yig‘ishtirish yo‘qotish va zararlantirishga talablar. 
8.
Ishchi bino va jixozlarni xolati va dezaktivatsiyasiga talablar. 
9.
Indivudual himoya va shahsiy gigiena bo‘yicha talablar. 
10.
Radiatsion nazoratini olib borishga talablar. 
11.
Radiatsion avariyalarni oldini olish va ular oqibatlarini bartaraf etishga talablar. 
Tashqi ionlovchi nurlanishdan himoyani loyihalash, ekspozitsion doza quvvati 
bo‘yicha hisoblash, himoyalanish koeffitsenti 2 ga teng.
Radiofaol moddalarning ochiq manbalar bilan hamma ishlar uch sinfga 
bo‘linadi: 
I-sinf (Eng xavfli) Ish masofadan bajariladi. 
II-sinf manbalari bilan ish aloxida joylashgan binoda bajariladi, ularda maxsus 
jixozlangan kirish joyi bo‘ladi (dush va radiatsion nazoratni bajarish vositalari 
(dozametrik qurilmalar)). 
III-sinf manbalari bilan ish xududiy ventilyasiya tizimlari (tortish shkaf) dan 
foydalanib bajariladi. 
I,II va III- sinf moddalari bilan ishlaganda radiatsion nazoratni bajarish shart. 

---

Г
Ч 
μ
V 
ПрА 
Преград
Фидер 
ПерА 
Фидер 
Ionlovchi nurlanishdan himoyalanish usullari. 
Asosiy usullar: 
1)
Miqdor bilan himoyalash, imkon boricha nurlanish dozasini me’yorini 
pasaytirish. 
2)
Vaqt bilan himoyalash. 
3)
Ekranlash (svinets, beton). 
4)
Masofa bilan himoyalash. 
Radiatsion nazorat asboblari. 
O‘lchash va nazorat qilish asboblari bo‘linadi: 
- dozimetrlar (ekspozitsion yoki yutilgan nurlanish dozasini, bu dozalar 
quvvatini o‘lchaydi). 
- radiometrlar (radiofaol manbada nuklid faolligini o‘lchaydi). 
- spektrometr (ionlovchi nurlanishning energiyasini vaqt, massa va elementar 
zarrachalar zaryadi bo‘yicha tarqalishini o‘lchaydi). 
- signalizatorlar. 
- universal asboblar (dozimetr va boshkalar). 
- detektorlash (detektirovanie) uskunasi.
4. Ishning bajarish tartibi: 
Laboratoriya qurilmasi ikkita logoperiodik antennadan iborat-uzativchi va 
qabul qiluvchi uzatuvchi LPA ga yuqori chastotali generator ulangan, u detsimetr 
diapazonidagi elektromagnit tebranishlar ishlab chiqadi (1,73-2 GGs to‘lqinlarning 
tor diapazonida ishlashga mo‘ljllangan). Qabul qiluvchi antenaning chiqishiga 
mikrovottmetr ulangan qabul qilish nuqtasida quvvat oqimini zichligini o‘lchash. 
Har xil materiallarning yutish va qaytarish xususiyatlarini o‘rganish ishlari 
o‘tkaziladi. 

---

1.
O‘chirgichlar (переключатель) yordamida “Первое расположение 
установки” (qurilmaning birinchi joylanishi) pozitsiyasi o‘rnatamiz. 
2.
“Материалы” menyusida “нет материала” tanlanadi. 
3.
Ishchi chastota 1810 MGs=1,81 GGs o‘rnatiladi. 
4.
Qabul qiluvchi antenani vertikal va gorizantal og‘ish regulyatorlari yordamida 
burib mikrovattmetr maksimal darajasini birinchi joylanishda 10 mkVt va 
ikkinchi joylanishda 8mkVt teng bo‘lishga erishiladi. 
5.
” Материалы” menyusida birorta material tanlanadi. 
6.
Mikrovattmetr ko‘rsatkichlarini 1-jadvalga yozish . 
7.
Boshqa material tanlab 6-7 punktlar bajariladi. 
8.
“Переключательни 
Второе 
расположение 
установки”(“Qurilmaning ikkinchi joylanishi”) pozitsiyasiga o‘rnatamiz, 
2-7 punktlardagi amallarni bajaramiz, natijaar 2-jadvalga yoziladi.