Mavzu: sitologiyada qo'llaniladigan tadqiqot usullari

Mavzu: SITOLOGIYADA QO'LLANILADIGAN TADQIQOT USULLARI

Sitologiyada qo'llaniladigan tadqiqot usullari bir necha xil bo'lib, zamonaviy tadqiqot usullari tirik va fiksatsiyalangan (qotirilgan) tuzilmalarni o'rganishga imkon beradi.

Sitologiyada qo'llaniladigan tadqiqot usullari bir necha xil bo'lib, zamonaviy tadqiqot usullari tirik va fiksatsiyalangan (qotirilgan) tuzilmalarni o'rganishga imkon beradi.

Klassik tadqiqot usuli kesmalarni fiksatsiyalab bo'yagan holda tayyorlangan preparatlar hisoblanadi. Bu preparatlarni o'rganishning asosiy usuli mikroskop ostida ko'rishdir. Preparatlar juda yupqa va yorug’lik o'tkazadigan bo'lishi kerak.

Preparatlar ko'pincha yorug’lik mikroskopi ostida ko'riladi. Elektron mikroskop eng murakkab molekulyar qismlarni o'rganishga imkon beradi.

Biologik laboratoriyalarda aksari yorug’lik mikroskopidan foydalaniladi. Bu mikroskopning o'ndan ortiq turlari bor. Ular elektr yoki tabiiy yorug’lik bilan ishlaydi. Hozirgi vaqtda gistologik va sitologik preparatlarni mikroskopda ko'rishning 15 dan ortiq usuli mavjud. Quyida ularning eng asosiylari ustida qisqacha to'xtalib o'tamiz.

Qorong’i maydonli mikroskopda ko'rish.

Bu mikroskopning tuzilishi va unda preparatlarni ko'rish tartibi yorug’ maydonli mikroskopdagi bilan deyarli bir xil bo'lib, u tirik hujayra va to'qima tuzilmalarini o'rganishga mo'ljallangan. Unda hujayrani qorong’i maydonda ko'rish kondensorga qo’yiladigan maxsus plastinka yordamida amalga oshiriladi, ya'ni yorug’lik nuri kondensor orqali ob'yektga qiyalatib tushiriladi. Bunda ob'ekt (masalan plastidalar) yorishib, maydon qorong’iligicha qoladi. Tirik hujayra tarkibidagi tuzilmalar yaxshi ko'rinishi uchun ob'yektga tushayotgan yorug’lik nuri har xil optik qalinlikda bo'lishi shart. Mazkur mikroskopda bo'yalgan yoki bo'yalmagan tirik hujayralarni, hujayra tuzilmalarini va bakteriyalarni o’rganish ancha qulay.

Fazali kontrast mikroskopda ko'rish.

• Bo'yalmagan tirik hujayralar, odatda yorug’lik nurini tutib qolmasdan, o'zidan o'tkazib yuboradi. Shuning uchun ular mikroskopda ko'rinmaydi yoki anglab bo'lmas darajada ko'rinadi. Ularni ko'rish uchun tegishli bo'yoqlar bilan bo'yashga to'g’ri keladi. Fazali kontrast mikroskopiya usuli o'rganilayotgan bo'yalmagan tuzilmalarning bizga zarur bo'lgan kontrastligini ta'minlaydi. Kontrastlikni, odatda, ob'yektivdagi fazali plastinka deb ataladigan kondensorga o'rnatilgan maxsus xalqa - diafragma - hosil qiladi. Ob'yektni qanchalik yaxshi ko'rish nurning sinish darajasiga bog’liq. Yorug’lik nuri ob'yektdan qancha tez o'tsa, uning yoritilishi, demak, kontrastligi shuncha ortadi, binobarin, hujayra tuzilmalari ham shunga yarasha yaxshi ko'rinadi.