Электродинамика k. P. Abduraxmanov, V. S. Xamidov, M. F. Raxmatullaeva

Dispersiyaviy ta’sir kuchlar

• Vaqtning ayrim onlarida elektronlar fazoning ma’lum nuqtalarida joylashib, birdan tez o‘zgarib turadigan elektr dipollarini hosil qiladilar.
• Ikkita geliy atomlari yaqinlashtirilganda bu atomlar elektronlari harakatida («korrelyatsiya») muvofiqlik o‘rnatiladi, natijada atomlar o‘rtasida o‘zaro ta’sir kuchlari hosil bo‘ladi. Bunday kuchlar ikki xil xarakterga ega bo‘ladilar:
• - agarda elektronlar atomlarning teskari tomonlariga to‘planishi muvofiqlashsa (1a-rasm), tortishish kuchlari hosil bo‘ladi;
• - agarda elektronlar atomlarning bir tomonlariga to‘planishi muvofiqlashsa (1b-rasm), itarish kuchlari paydo bo‘ladi
•  

TORTISHISH
ITARISHISH
ONIY DIPOLLAR

Dispersiyaviy ta’sir kuchlar

• Elektronlarning muvofiqlashgan harakati natijasida paydo bo‘ladigan bog‘lanish kuchlari dispersiyali kuchlar deb ataladi va quyidagicha ifodalanadi:
• bu yerda  - zarrachaning qutblanishi,  - zarrachalarning qo‘zg‘atilish energiyasi, r - dipollar orasidagi masofa.

Oriyentatsiyaviy ta’sir kuchlar

Agar molekulalar doimiy M – dipol momentiga ega bo‘lsalar, ya’ni qutbli bo‘lsalar, u holda ular orasida elektrostatik ta’sir kuchlari paydo bo‘ladi, natijada tizimning energiyasi kamayishiga bog‘liq ravishda molekulalar qat’iy tartibda joylashishga intiladilar.

Past temperaturalarda molekulalar tartibli yo‘nalishga to‘liq ega bo‘lsalar, o‘zaro ta’sir energiyasi quyidagi nisbat bilan aniqlanadi:

Induksiyaviy ta’sir kuchlar

• Kuchli qutblanishga ega bo‘lgan qutbli molekulalarda qo‘shni molekularning doimiy dipoli maydoni ta’sirida qo‘shimcha dipol momenti hosil bo‘lishi mumkin
• Birinchi molekulaning doimiy dipoli va ikkinchi molekulaning induksiyalangan dipoli orasidagi o‘zaro ta’sir natijasida vujudga keladigan o‘zaro tortishish energiyasi quyidagi nisbat bilan aniqlanadi