Elektr energiyasi poezdlarni tortish uchun qo'llangan ilk tajribalarda energiya manbai va elektr dvigatel` harakatlanuvchi birlikda joylashar edi

Ù₁ = (- È₁) – jÌ₁x₁+ Ì₁R₁ (1–15)

бу ерда: Ì₁R₁, ва Ì₁x₁ - бирламчи чулғамнинг актив ва индуктив қаршиликларидаги кучланиш пасайиши.

Трансформаторнинг чулғамлари солиштирма қаршиликлари кичкина бўлган (кўпинча мис ёки алюминий) симлардан ўралади. Шунинг учун чулғамнинг актив қаршилигида кучланиш пасайиши Ё₁ қийматига нисбатан жуда кичкина бўлади шунингдек, трансформаторнинг сочилма индуктив қаршиликлари ва, демак, мос ҳолда уларда кучланиш пасайиши ҳам жуда кичкина бўлади. Шунинг учун тақрибий ҳисоблашларда чулғамнинг актив ва индуктив қаршиликларида кучланиш пасайиши эътиборга олинмаса ҳам бўлади. У ҳолда тармоқдан, трансформаторнинг бирламчи чулғамига бериладиган U₁ кучланиш шу чулғамда ҳосил бўладиган асосий ЭЮК È₁ билан, тахминан мувозанатлашади, яъни

Ù₁  (- È₁) (1–16)

Трансформаторнинг иккиламчи чулғамида ҳосил бўладиган асосий ЭЮК га истеъмолчига нисбатан, ток манбаи сифатида қараш мумкин. Иккинчи чулғам кучланиши билан аниқланади. Юқоридаги мулоҳазалар асосида иккиламчи чулғам учун ЭЮК тенгламасини қуйидагича ёзиш мумкин:

ёки (1 - I4) ифодага асосланиб:

(1–I7)

Трансформатор иккиламчи чулғамининг актив ва индуктив қаршиликлари ва уларда кучланишнинг пасайиши га нисбатан жуда кичкина бўлади. Тақрибий ҳисоблашларда улар ҳам эътиборга олинмаслиги мумкин. У ҳолда

бўлади. (1–18)

Лекин трансформатор салт ишлаб турганда (яъни I₂ = 0 бўлганда), нинг қиймати га тенг бўлади, яъни .

Юқоридаги мулоҳазалар асосида трансформаторнинг трансформация коэффициентини бирламчи ва иккиламчи кучланишлар нисбати билан ҳам аниқлаш мумкин, яъни

(1-19)

Нагрузка билан ишлаб турган трансформаторда асосий магнит оқими йиғинди магнитловчи куч, яъни I₁ω₁+ I₂ω₂ томонидан ҳосил қилинади ва бирламчи ҳамда иккиламчи чулғамларда асосий ва сочилма ЭЮК лар ҳосил бўлади. Лекин трансформаторга уланган нагрузка қиймати доимо ўзгариб туради. Эксплуатация давомида трансформаторнинг нагрузкаси номинал қийматдан ошиб кетмаслиги лозим.

Трансформаторнинг бирламчи ва иккиламчи чулғами магнитловчи кучларининг ўзаро боғланиши анча мураккаб. Магнитловчи кучларнинг ўзаро боғланишини кейинроқ тушунтирамиз. Қисқа қилиб айтганда, трансформаторнинг иккиламчи чулғами токи I₂ нинг ҳар қандай ўзғариши, мос ҳолда унинг бирламчи чулғами токи I₁ нинг ўзгаришига сабаб бўлади. Пўлат ўзакда ҳосил бўладиган асосий магнит оқимининг қиймати иккиламчи чулғамга уланадиган нагрузка қийматига қараб жуда оз (7... 8%) ўзгариши трансформаторга хос хусусиятдир. Демак, трансформа-торнннг магнит оқими салт ишлаш ҳолатидан нагрузкаси номинал қийматгача ўзгарганда деярлик ўзгармас экан.

9-Mavzu: Tekislovchi qurilmalarga texnik xizmat ko’rsatish va tamirlash bo’yicha bajariladigon ishlar.
Reja
1.Elektr havfsizligi qoidalari bilan tanishtirish.
2.
3.
4.

Электр энергиясини qабул цилиш ва уни бош^а электр цурилмалари орасида таусимлаш учун мулжалланган электр курилмалар